Ορκωμοσία 2003

Την Παρασκευή 19 Δεκεμβρίου καλούμαστε να παρευρεθούμε στο Δημοτικό Θέατρο Μυτιλήνης για να παραλάβουμε σε μία επισημότατη τελετή όλο φώτα, κάμερες, άρχοντες και γκλαμουριά τα πτυχία μας. Μία καλοστημένη «τελετή» μας περιμένει ομοιόμορφα ντυμένους/ντυμένες με το χέρι ψηλά να διαβεβαιώσουμε, ότι “αποφεύγοντας κάθε άδικη πράξη, θα τηρούμε πιστά και με ακρίβεια τα διδάγματα που πήραμε από το πανεπιστήμιο Αιγαίου”. Σε μια τέτοια σημαντική στιγμή οι τελειόφοιτοι «τηρώντας τα διδάγματα», άλλοι υπομένοντας και άλλοι καμαρώνοντας είθισται να σωπαίνουν, να παρίστανται δια της απουσίας τους. Εμείς πάλι βλέποντας το θέμα από άλλη σκοπιά, δεν σκοπεύουμε να κάνουμε κάτι τέτοιο και με το κείμενο αυτό εξηγούμεθα.

Στεκόμενοι λοιπόν στο «ύψος των περιστάσεων» και προσπαθώντας όντως να αποφύγουμε κάθε άδικη πράξη, καταρχήν δηλώνουμε πως δεν είναι όλα τα διδάγματα που πήραμε από την εκπαιδευτική μας πορεία στο πανεπιστήμιο Αιγαίου, από αυτά που ένας αξιοπρεπής άνθρωπος θα’ θελε να τηρεί πιστά και με ακρίβεια. Κι αυτό γιατί βασικό μήνυμα κατά την επαφή μας με το πανεπιστήμιο ήταν πως πρέπει να σωπαίνεις γι’ αυτά που συμβαίνουν γύρω, να υπακούς να ακολουθείς την ίδια κοινότυπη γραμμή πλεύσης, μ’ άλλα λόγια να αποχαυνώνεσαι. Το παραπάνω «μήνυμα» αλλά και η αντίδραση σε αυτό προβάλλεται άμεσα τόσο στους φοιτητές όσο και στους καθηγητές και δημιουργεί τις ανάλογες τάσεις. Όσον αφορά στους φοιτητές, η στείρα ενασχόληση με την επιστήμη με έναν τρόπο που θυμίζει λύκειο υποβάλει ακόμα και όσους αρχικά είχαν ενδιαφέρον, στην παπαγαλία και την αδράνεια και προωθεί την αντίληψη της εκπαίδευσης–υποχρέωσης με στόχο «το χαρτί» και μελλοντικά «τη θέση». Μία μικρότερη μερίδα επιλέγει και καταφέρνει να διαχωριστεί και να λειτουργήσει σε ένα πλαίσιο στυγνής βαθμοθηρίας, πελατειακών σχέσεων και ανάδειξης μέσα από αυτά, ενώ μία άλλη αναζητά εναγωνίως τα ενδιαφέροντά της και την αξιοπρεπή ενασχόληση με αυτά κι ίσως ακόμη τους τρόπους αντίδρασης στην συνολική κατάσταση. Το τελευταίο βέβαια με όλες τις αντιφάσεις και τα προβλήματα που μια τέτοια προσπάθεια εμπεριέχει. Για τους διδάσκοντες ισχύει κάτι ανάλογο, κάποιοι είναι εδώ, προσπαθούν, ανανεώνονται, τολμούν, ασχολούνται και νοιάζονται και κάποιοι -πάλι εδώ είναι- αλλά αδιαφορούν, επαναλαμβάνονται, προωθούν τα συμφέροντά τους και πλήττουν διαχέοντας την πλήξη τους.

Έχοντας συναίσθηση πως τα παραπάνω δεν είναι κακό ιδίωμα μόνο του πανεπιστημίου Αιγαίου αλλά κατάσταση γενική και παγιωμένη σε όλα τα σχετικά ιδρύματα, θα θέλαμε να εκφράσουμε την γενικότερη πικρή γεύση που μας έχει αφήσει η τριτοβάθμια εκπαίδευση, σε αντίθεση με τα όνειρα που είχαμε γι’ αυτήν πριν μπούμε στο  πανεπιστήμιο. Και αυτό είναι κάτι που έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τα όσα μεγαλόστομα λέγονται σε τέτοιες τελετές και σε συνειδητή αντιπαράθεση  με τη διαφημιζόμενη «ιδιαιτερότητα» της περίπτωσης του πανεπιστημίου Αιγαίου. Μία ιδιαιτερότητα που στηρίζεται στην αυτοπροβαλλόμενη εικόνα του ιδρύματος ως «δυναμικού», «ανερχόμενου», «πιλοτικού», ακόμη και «εναλλακτικού» πανεπιστημίου, η οποία όμως έχει ξεθωριάσει στην τριβή της με την πραγματικότητα. Έτσι λοιπόν η «πρωτοπορία» του πανεπιστημίου Αιγαίου δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τα υπόλοιπα ελληνικά πανεπιστήμια της βιτρίνας, της «επιστημοσύνης», των ανιαρών μαθημάτων από παραιτημένους καθηγητές, του ελλιπούς εξοπλισμού, της ίντριγκας, των εσωτερικών συμμαχιών και αλληλοσπαραγμών, του συνδρόμου της «καρέκλας» που πλήττει καθηγητές και υπαλλήλους.

Πέρα από κάποιες «εξαιρέσεις στον κανόνα», όσον αφορά συγκεκριμένους καθηγητές, μαθήματα, καταστάσεις, στο πανεπιστήμιο έχουμε συναντήσει μεγάλη δόση αδιαφορίας έως και υποκρισίας, την οποία δεν θα θέλαμε να αφήσουμε ασχολίαστη αυτή την τελευταία στιγμή. Για τους ανθρώπους που αποτελούν και δημιουργούν τις «εξαιρέσεις» στον κανόνα, έχουμε να πούμε πως εκτιμούμε την στάση τους και εφόσον δεν αναγνωρίζουν εαυτούς–εαυτές στα όσα στραβά καταγγέλλουμε, ας συνεχίσουν έτσι και ας συναντηθούν με τους φοιτητές που επιθυμούν να ξεφύγουν από τον κανόνα. Σε μια τέτοια πιθανή συνάντηση, είναι νομίζουμε σημαντικό πέρα από την καταγγελία για τα ευτράπελα και τραγικά στο εσωτερικό του πανεπιστημίου Αιγαίου να γίνει μια κοινή προσπάθεια για την σύνδεση της γνώσης και της επιστήμης με την κοινωνική πραγματικότητα, σύνδεση η οποία σκόπιμα και έντεχνα αποθαρρύνεται οδηγώντας στην «ιδρυματοποίηση» του πανεπιστημίου. Αν και όταν αλλάξει το τραγελαφικό δεδομένο του να περνούν δασοκτόνα νομοσχέδια και σιγή ιχθύος από το τμήμα Περιβάλλοντος, να περνούν εκατοντάδες πρόσφυγες από στρατόπεδα συγκέντρωσης δίπλα στην πόλη και μιλιά από το τμήμα κοινωνιολογίας, να θεριεύει ο εθνικισμός και ούτε κουβέντα από το τμήμα Ανθρωπολογίας κ.ο.κ., τότε ίσως να βγει το πανεπιστήμιο από το τέλμα του και να δεχτεί την ώθηση που θα το καθιστά χώρο ανταλλαγής ιδεών και κοιτίδα πράξεων. Οι γενικές εξελίξεις σαφώς δεν κινούνται προς μια τέτοια κατεύθυνση, αλλά αυτό απλώς κάνει την πρόκληση και την πρόσκληση για αντίσταση πιο έντονη.

Έτσι το πανεπιστήμιο, σταδιακά στηρίζει την ύπαρξή του και παραχωρεί το έργο του σε μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα, μεταβαλλόμενο από δημόσιος θεσμός σε «Επιχείρηση Α.Ε.», ακολουθώντας την συνολική υποχώρηση της κοινωνίας στις επιταγές της «ελεύθερης» αγοράς. Αυτό είναι σαφές, παραμένει ωστόσο μία ανομολόγητη αλήθεια για τους δήθεν υπερασπιστές της δωρεάν δημόσιας εκπαίδευσης, που για εμάς έχει φτάσει να αποτελεί κενή διακήρυξη έναντι μιας πραγματικότητας που την διαψεύδει. Δίδακτρα στα μεταπτυχιακά, δίδακτρα στα διδακτορικά, δίδακτρα από τους αλλοδαπούς φοιτητές, μεγάλο κόστος ζωής για όλους (νοίκια, σίτιση κ.λ.π), η ζωή των φοιτητών κινητήριος μοχλός για τις τοπικές οικονομίες. Ταυτόχρονα η χρηματοδότηση απ΄ το δημόσιο χρήμα μειώνεται εξευτελιστικά, τα πανεπιστήμια θα αξιολογούνται, λέει, από επιχειρηματίες και η κουβέντα περί ιδιωτικών πανεπιστημίων, καλά κρατεί. Παράλληλα, στο εσωτερικό προωθούνται «καινοτόμες ιδέες» περί ασφάλειας, με φύλακες, κάμερες και κάρτες εισόδου–εξόδου.

 Θα ήταν λογικό, προβληματισμοί όπως οι παραπάνω να έχουν αποτελέσει και ν’ αποτελούν αντικείμενο συζήτησης στα «δημοκρατικά» εκλεγμένα όργανα του πανεπιστημίου. Όσο κι αν αυτό συμβαίνει, αντίθετα με τις προσδοκίες, μία συζήτηση ουσίας, άμεση και συμμετοχική, αποτελεί και αυτή «εξαίρεση στον κανόνα» γιατί συνήθως τα ζητήματα τίθενται από «πάνω προς τα κάτω» δηλαδή από τα ανώτερα ιεραρχικά όργανα στα κατώτερα, διαδικασία στην οποία ο διάλογος δεν είναι προϋπόθεση. Μ’ αυτό τον τρόπο οι εξελίξεις εμφανίζονται σε μεγάλο βαθμό προδιαγεγραμμένες κι αυτό αποτελεί ένα δεδομένο που δύσκολα αναιρείται.

Τέλος πάντων κι αρχή, όσα και να γράψουμε λίγα θα είναι και για να μη μακρηγορούμε ας πούμε και δυο λόγια για το πτυχίο μας και την αγορά εργασίας που μας περιμένει, για τα οποία ας μην ξεχνιόμαστε, γίνεται και όλη η φασαρία. Αφιερωμένο λοιπόν σε όλους και όλες τους απόφοιτους-απόφοιτες που εργάζονται σε μπαρ, οικοδομές, φροντιστήρια, την πυροσβεστική υπηρεσία, μαγαζιά με καλλυντικά κ.ο.κ είναι το παρακάτω σχόλιο:

«Εκατοντάδες επιστήμονες της θάλασσας, περιβαλλοντολόγοι, γεωγράφοι, ανθρωπολόγοι, κοινωνιολόγοι θα αποφοιτήσουν και φέτος. Ας τους καλοδεχτούμε. Για όλους υπάρχει μία θέση εργασίας. Δεν μπορεί... ένας απ' όλους θα την πιάσει.»

Φιλοδοξία μας μέσα από αυτή την κίνηση είναι να μην χάσουμε την ευκαιρία να παίξουμε με τις πιθανότητες. Η πιθανότητα επιτυχίας είναι εξάλλου πολύ μικρή σε όλα τα σημαντικά πράγματα. Τι σημαίνει όμως «επιτυχία»; Τι μπορεί να σημαίνει αυτή η κίνηση για εμάς και για τους αποδέκτες της; Θα μπορούσε να αποτελέσει μία αφορμή για μία κουβέντα για το τι συμβαίνει στο πανεπιστήμιο; Θα μπορούσε να είναι μία ευκαιρία έκφρασης για ένα κόσμο που θέλει να πει πράγματα αλλά δεν έχει φωνή; Θα μπορούσε να είναι η αρχή σε μία πορεία συνειδητοποίησης  για το ρόλο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και την πορεία της σήμερα στην κοινωνία; Θα μπορούσε να είναι απλά μία χαζοχαρούμενη εκδήλωση κάποιων ανώνυμων φασαριόζων φοιτητών;

Καλούμε όσες και όσους ενδιαφέρεται να συμμετέχουν, να κριτικάρουν να διαφωνήσουν, να συμφωνήσουν, ή οτιδήποτε άλλο να επικοινωνήσουν μαζί μας στο orkomosia03@yahoo.gr