Κείμενο που μοιράστηκε στις φοιτητικές καταλήψεις της Μυτιλήνης στις αρχές
του Ιούνη 2006

Κάποιες σκέψεις για το ετοιμοθάνατο πανεπιστήμιο
και το σχιζοφρενικό φοιτητικό κίνημα

1. Το πανεπιστήμιο βρίσκεται σε κρίση. Ουσιαστικά το πανεπιστήμιο δεν μπορεί να λειτουργήσει. Αντί να προσπαθούμε να βρούμε τρόπους να εξασφαλίσουμε την επιβίωσή του συζητώντας λεπτομερώς μεταρρυθμίσεις, αντί να μπούμε σε μια διαδικασία που θα προσπαθήσει να δημιουργήσει ψευδαισθήσεις, πρέπει να κάνουμε ότι περνάει από το χέρι μας για να εμποδίσουμε ακόμη κι αυτή την προβληματική λειτουργία του, ωστέ να γίνει ολοφάνερη η αδυναμία του.

2. Η κρίση του πανεπιστημίου στην ελλάδα δεν ξεκίνησε ξαφνικά σήμερα από μια κακή επιλογή μεταρρυθμίσεων χωρίς λόγο. Ουσιαστικά η κρίση του πανεπιστημίου ξεκίνησε όταν από την πλευρά της κοινωνίας αλλά και από τη πλευρά του κράτους και του κεφαλαίου το πανεπιστήμιο χρησιμοποιήθηκε τόσο ιδεολογικά όσο και πρακτικά σαν ένας θεσμός ίσων ευκαιριών στην κοινωνική ανέλιξη μέσω της εκπαίδευσης. Ίσων ευκαιριών που πάντοτε ήταν εικονικές, μιάς και η ταξικότητά τους συγκαλύπτονταν από μια σειρά “αντικειμενικά” κριτήρια.

3. Το θεωρητικά κατοχυρωμένο για όλους δικαίωμα στην κοινωνική ανέλιξη μέσω της εκπαίδευσης, έδωσε στον ίδιο τον θεσμό του πανεπιστημίου αντιφατικούς ρόλους. Αν η πλειοψηφία έχει δυνατότητα πρόσβασης στην ανώτερη εκπαίδευση, τότε η εκπαίδευση αυτή χάνει τον επιλεκτικό χαρακτήρα της, αδυνατεί να οδηγήσει σε κοινωνική ανέλιξη. Το δικαίωμα στην εκπαίδευση και το δικαίωμα στην κοινωνική ανέλιξη δεν μπορούν να συμβαδίσουν. Αν, θεωρητικά, όλοι μπορούν να εκπαιδεύονται, δεν μπορούν όλοι να έχουν και μια προνομιούχα κοινωνική θέση. Μια μεταρρύθμιση χρειάζεται για να ξεπεραστεί η αντίφαση. Είτε θα αναπτυχθούν στο πεδίο της αγοράς νέοι μηχανισμοί κοινωνικού διαχωρισμού είτε θα περιοριστεί κρατικά το δικαίωμα στην εκπαίδευση.

4. Αυτό που συνέβει τα τελευταία χρόνια ήταν κυρίως η ενεργοποίηση ή η δημιουργία μηχανισμών της αγοράς που, διατηρώντας τον μύθο των ίσων ευκαιριών στην κοινωνική ανέλιξη μέσω της εκπαίδευσης, αποκάλυψαν τη φαιδρότητά του. Η δυνατότητα για εκπαίδευση παρέχεται σε όλους, η εκπαίδευση όμως αυτή δεν οδηγεί πουθενά. Ο αριθμός των πτυχιούχων έχει απαξιώσει το ίδιο το πτυχίο. Η πολιτική αδυναμία, μέχρι σήμερα, απόρριψης των φοιτητών, γίνεται από την επακόλουθη επιλογή στο πεδίο της εργασίας. Το κράτος με τη γενίκευση της ανώτερης εκπαίδευσης παρείχε στο πανεπιστήμιο το σκοινί με το οποίο έχει σήμερα τυλίξει τον ίδιο του τον εαυτό.

5. Η διαμορφωμένη όπως περιγράφηκε κατάσταση οδήγησε το φοιτητικό κίνημα τα τελευταία χρόνια σε σχιζοφρένεια η οποία φαίνεται από την ταυτόχρονη διεκδίκηση τόσο της εξασφάλισης εργασίας με το πτυχίο όσο και του καθολικού δικαιώματος στην εκπαίδευση. Αν όμως αυτές οι δύο πτυχές θέτονται ως αντιθετικές αιχμές των φοιτητικών διεκδικήσεων, οι ίδιες θέτουν και την αδυναμία αδρανοποίησης σε αυτό το σημείο. Γιατί η μόνη εφικτή επίλυση της σχιζοφρενικής αυτής θέσης δεν μπορεί να έρθει παρά με καθολικές αλλαγές. Εκεί έρχεται και απαντά η νέα απόπειρα μεταρρύθμισης, αφού το φοιτητικό κίνημα δεν τολμά να ξεπεράσει την ίδια του την ύπαρξη.

6. Η σημερινή μεταρρύθμιση επιχειρεί να δώσει μια νεοφιλελεύθερη διέξοδο στο αδιέξοδο του πανεπιστημίου. Από τη μία θέτει περιορισμούς του δικαιώματος στην εκπαίδευση ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί τις αναγκαίες προϋποθέσεις για το νέο πανεπιστήμιο που θα παρέχει ότι απαιτεί η σημερινή αγορά. Ουσιαστικά έρχεται να δηλώσει ξεδιάντροπα ότι ούτε το κράτος ούτε το κεφάλαιο χρειάζεται πλέον τον μύθο της ισότητας ευκαιριών κοινωνικής ανέλιξης μέσω της εκπαίδευσης.

7. Το πανεπιστήμιο που υπάρχει όμως είναι ανίκανο να ανταποκριθεί τόσο στην απαίτηση του φοιτητικού κινήματος όσο και στις επιδιώξεις της αγοράς. Δεν είναι λειτουργικό για την σημερινή καπιταλιστική οικονομία, δεν είναι λειτουργικό ούτε για την παροχή εκπαίδευσης. Στην σημερινή απόπειρα του κράτους και της αγοράς για ξεπέρασμα του πανεπιστημίου, μπορεί το φοιτητικό κίνημα να επιχειρήσει το ξεπέρασμά του με τους δικούς του όρους; Μπορεί το φοιτητικό κίνημα να ξεπεράσει τη σχιζοφρένειά του και να διεκδικήσει την καταστροφή τόσο της διαχωρισμένης γνώσης όσο και του κοινωνικού διαχωρισμού, όπως εκφράζονται μέσα από τον θεσμό του ετοιμοθάνατου πανεπιστημιακού θεσμού;