Τ.Θ. 22098, Τ.Κ. 11201, Πλατεία Κυψέλης
oikodiktyo@mail.com

Πληροφορίες για το ΚΟΜΠΟΣΤ

(Τσαρισκτσόπουλος Νίκος, Σκάλα Καλλιράχη, 64002 ΘΑΣΟΣ
Τηλ.: 25930 91274, κιν.: 6936 358907)

Όταν μιλάμε για το έδαφος στη βιολογική καλλιέργεια εννοούμε κυρίως τους μικροοργανισμούς που ζουν μέσα στο έδαφος. Το έδαφος αποτελεί έναν πολύ βασικό κρίκο στον κύκλο  της φύσης. Εκτός από το έργο της τροφής των φυτών εκτελεί και το έργο της αποσύνθεσης όλων των νεκρών οργανικών στοιχείων. Οι μικροοργανισμοί δημιουργούν αυτό το τεράστιο έργο και για να εκτελέσουν το έργο τους πρέπει να εφοδιαστούν με οργανική ύλη.

Η σημερινή γεωργία και κηπουρική έχει στραφεί σε μια μορφή καλλιέργειας που δεν λαμβάνει υπόψη το έργο της αποσύνθεσης από τους μικροοργανισμούς του εδάφους. Το χώμα θεωρείται μόνο ως υπόστρωμα στο οποίο στηρίζονται οι ρίζες των φυτών. Τα φυτά τρέφονται με στοιχεία σε μορφή αλάτων (χημικά) για τα οποία το έδαφος αποτελεί απλώς μια αποθήκη. Οι μικροοργανισμοί έχουν εξαφανιστεί από τα εδάφη μας γιατί ο παραγωγός έχει πάψει να τους τρέφει. Την μορφή αυτής της καλλιέργειας δεν πρέπει να την λαμβάνει κανείς υπόψη του!

Το θεμέλιο της βιολογικής γεωργίας είναι η γονιμότητα και η ζωή των μικροοργανισμών του εδάφους. Αυτή μπορεί να δημιουργηθεί μόνο με τη βοήθεια οργανικής ουσίας. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι εφαρμογής οργανικής ουσίας στο χωράφι (π.χ. χρήση κοπριάς, χλωρή λίπανση, εδαφοκάλυψη με χόρτα και άλλες οργανικές ουσίες).

Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος είναι η κατασκευή οργανικού λιπάσματος από διάφορα οργανικά «σκουπίδια» με τη μέθοδο της κομποστοποίησης. Με αυτή τη διαδικασία αποφεύγει κανείς τη μεταφορά ασθενειών και σπόρων από ζιζάνια από τα φυτικά υπολείμματα στον κήπο. Συγχρόνως εφοδιάζει το έδαφος με λίπασμα που περιέχει μικροοργανισμούς, σκουλήκια και άλλες ουσίες που βοηθούν την ανάπτυξη και τη βελτίωση της ζωής του εδάφους. Το κομπόστ είναι ένα μίγμα από διάφορες οργανικές ουσίες που περνούν από μια διαδικασία αποικοδόμησης. Το κομπόστ μπορεί να θεωρηθεί σαν το ιδανικό λίπασμα.

Οι πρώτες ύλες που μπορεί κανείς να χρησιμοποιεί είναι: κοπριά (αγελάδας, πρόβατου) χωνεμένη, κομμένο γκαζόν, διάφορα άλλα πράσινα μέρη φυτών, άχυρο από όσπρια, υπολείμματα νοικοκυριού (αποφάγια, μάλλινα ρούχα, περιεχόμενο ηλ. σκούπας), υπολείμματα από κήπο (ντοματιές, πατατιές, πιπεριές κλπ), βελόνες πεύκων, φρέσκια κοπριά αγελάδων, φύλλα από δένδρα, άχυρα (από βρώμη, σίκαλη, στάρι, δημητριακών γενικά), φρέσκο & χωνεμένο πριονίδι.

·        Για βελτίωση της επεξεργασίας μπορεί  κανείς να προσθέσει χώμα, ή σκόνη πετρωμάτων (ασβέστη, μαρμαρόσκονη)

·        Για το σωστό αερισμό τοποθετούνται στη βάση χοντρά κλαδιά για να μπορεί ο αέρας να κυκλοφορεί ελεύθερα. Για να επιβοηθηθεί ο αερισμός μπορούν να τοποθετηθούν διάτρητες σωλήνες στη βάση και ενδιάμεσα

Πώς παρασκευάζεται ο σωρός του κομπόστ

Διαλέξτε ένα κομμάτι γης στεγνό που να σκιάζεται εν μέρει και να μη βρίσκεται συνεχώς κάτω από τον ήλιο. Θα πρέπει να σκάψετε σε βάθος περίπου 20 εκ. για να φτιάξετε ένα αυλάκι από χώμα γύρω στα 1,2-1,5 μ. πλάτος (το μήκος δεν έχει σημασία, όσο θέλουμε). Οι κατά μήκος πλευρές του πρέπει να βλέπουν προς βορά και νότο, έτσι ώστε να παίρνουν και οι δυο την ίδια ποσότητα ήλιου για να είναι ομοιογενής η ζύμωση. Ο σωρός πρέπει να φτάνει τα 1,2-1,5 μ. ύψος και να στενεύει προς την κορυφή (αυτές τις διαστάσεις χρησιμοποιώ εγώ και είναι αναλογικές 1-1,2 ή 1,5-1,8 μ. κλπ, για όποιον θέλει λιγότερο ή περισσότερο κομπόστ). Κατασκευάζεται σε στρώματα σαν τούρτα.

Το πρώτο στρώμα πρέπει να φτιαχτεί από κλωνάρια διαμέτρου 2-4 εκ. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται η καλή αποχέτευση. Μετά ακολουθεί ένα στρώμα 20 εκ. από άχυρα, αγριόχορτα και φρέσκα σκουπίδια κήπου. Στη συνέχεια ένα στρώμα 2-3 εκ.  οποιασδήποτε κοπριάς. Ακολουθεί στρώμα 3-5 εκ. φυτικών υπολειμμάτων. Στη συνέχεια ακολουθεί στρώμα από χώμα που δεν πρέπει να ξεπερνά σε πάχος τα 2,5 εκ. Τα στρώματα από φύλλα και χορτάρια μπορούν να φτάνουν το πολύ 5 εκ. πάχος, διαφορετικά θα κολλήσουν και θα γίνουν ένα στρώμα. Μπορεί να ακολουθήσει ένα στρώμα 10 εκ. από φρέσκια πρασινάδα, κομμένο χορτάρι, αγριόχορτα, απορρίμματα κουζίνας, σαρώματα από το πάτωμα, περιεχόμενα ηλ. σκούπας, παλιά μάλλινα (μόνο) ρούχα. Μετά ένα στρώμα 2-3 εκ. κοπριάς κ.ο.κ.

Όταν ο σωρός φτάσει 1 μ. ύψος, δώστε κλίση στις πλευρές του ώστε η κορφή του να έχει πλάτος 60 εκ. Εάν θέλουμε μπορούμε να προσθέσουμε ασβέστη στο σωρό ή και μαρμαρόσκονη σε μικρή ποσότητα (σαν να βάζουμε άχνη σε τούρτα).

Ο σωρός σκεπάζεται με υλικό που προστατεύει από την ξήρανση, αλλά αφήνει τον αέρα να περάσει (π.χ. αποξηραμένα χόρτα, άχυρο, σε περίπτωση ανάγκης και χώμα). Θέλει τακτικά πότισμα όταν δεν βρέχει για να μπορούν οι μικροοργανισμοί να «δουλεύουν». Ανάλογα με τον καιρό και τις συνθήκες περιβάλλοντος στο σωρό, η διαδικασία της χώνευσης διαρκεί από τρεις έως έξι μήνες.

Κατά την αποσύνθεση των πρώτων υλών δημιουργείται ένας σωρός από διάφορα οργανικά υλικά ο οποίος θερμαίνεται από μόνος του λόγω της εργασίας των μικροοργανισμών. Στην πρώτη φάση αποσύνθεσης με υψηλή θερμοκρασία, σκοτώνονται παθογόνα και σπόροι ζιζανίων. Στις επόμενες φάσεις με χαμηλότερες θερμοκρασίες, δημιουργούνται συσσωματώματα από οργανικά στοιχεία που έχουν χαρακτηριστικά του ιδανικού εδάφους: μεγάλη υδατοϊκανότητα, μεγάλη περιεκτικότητα θρεπτικών στοιχείων με εύκολη πρόσβαση για τις φυτικές ρίζες, μεγάλη αντοχή στη διάβρωση και μεγάλη ποσότητα μικρών πόρων για την κυκλοφορία αέρος.

Μια βοήθεια για τη γρήγορη και αποτελεσματική αποσύνθεση όλων των υλικών είναι το αναποδογύρισμα του σωρού όταν πέφτει η θερμοκρασία του, μετά από μερικές εβδομάδες (βλ. Πίνακα).Εάν οι πρώτες ύλες που βρίσκονται στο εξωτερικό, τοποθετηθούν στη μέση, τότε ο σωρός ξαναθερμαίνεται.

Το κομπόστ μπορεί να χρησιμοποιηθεί μισοχωνεμένο για εδαφοκάλυψη ή έτοιμο, μαύρο και ευκολότριφτο σαν λίπασμα.

ΦΑΣΗ 1: Αποικοδόμηση (δραστηριοποίηση βακτηριδίων, γρήγοροι μεταβολισμοί)

ΦΑΣΗ 2: Μετασχηματισμοί (τώρα αναπτύσσονται διάφοροι μύκητες, τα υλικά μετασχηματίζονται)

ΦΑΣΗ 3: Οικοδόμηση (τώρα αρχίζουν να εισέρχονται σκουλήκια, έντομα κ.α. που μετασχηματίζουν τα υλικά)

ΦΑΣΗ 5: Οικοδόμηση (ο γαιοσκώληκας κάνει τη σύνδεση ορυκτών και οργανικών ουσιών)

Αν μεταξύ 3^ης-4^ης φάσης αναποδογυρίσουμε το κομπόστ, το χώνεμα επιταχύνεται.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

·        Ο σωρός πρέπει να είναι προστατευμένος από τον ήλιο και την πολλή βροχή (σκεπάστε το σωρό με 2-5 εκ. άχυρα ή χώμα κι ένα κάλυμμα από χοντρό ύφασμα).

·        Ο σωρός θα πρέπει να είναι συνεχώς υγρός, σα βρεγμένο σφουγγάρι, αλλά όχι να έχει τόσο νερό ώστε να τρέχει από παντού ή να μαζεύεται στη βάση του.

·        Ο σωρός πρέπει να είναι φτιαγμένος έτσι ώστε να μπορεί να κυκλοφορεί ανάμεσά του ο αέρας. Η αερόβια ζύμωσή του σημαίνει ότι το οξυγόνο μπορεί να φτάσει σε όλα τα σημεία του κομπόστ.

·        Η δραστηριότητα των μικροοργανισμών έχει σαν αποτέλεσμα διοξείδιο του άνθρακα το οποίο πρέπει να βρίσκει τρόπο να βγαίνει στην ατμόσφαιρα. Όταν η ζύμωση είναι αερόβια, ελάχιστες μύγες θα πλησιάσουν το σωρό κι ακόμα λιγότερο για να αφήσουν τα αυγά τους.

·        Η δοκιμή για να διαπιστωθεί αν το υλικό του σωρού αντιδρά όπως πρέπει, θέλει κάποια προσοχή (όραση, όσφρηση, αφή και έναν κοινό νου).

·        Το κομπόστ που περιέχει πολύ χώμα σπάνια θα ζεσταθεί πολύ. Αυτό που έχει πολλή κοπριά, ιστούς νεαρούς φυτών και σκουπίδια θα φτάσει σε υψηλές θερμοκρασίες. Όσο μεγαλύτερη είναι η υγρασία, τόσο χαμηλότερη είναι η θερμοκρασία. Καλύτερη για το σωρό είναι μια θερμοκρασία 120-140 βαθμών Κελσίου.

·        Αν δείτε το σωρό να χάνει το μισό του όγκο τις πρώτες λίγες μέρες, σημαίνει ότι έχει μπει πολύς αέρας κι έχει καεί. Για να μειώστε τη θερμοκρασία, ανοίξτε τρύπες μ’ ένα λοστό σε όλο το σωρό για να περνά αέρας και να το στεγνώσει.

·        Μια γκριζωπή μούχλα δείχνει ότι η θερμοκρασία είναι πολύ μεγάλη. Για να ψυχραθεί ο σωρός ρίξτε κάμποσο νερό με τη μάνικα ή λάστιχο μέσα στις τρύπες. Ο σωρός ψύχεται σε 15 ως 20 μέρες. Αν αναποδογυρίσετε πάνω κάτω και μέσα έξω, θα ξαναθερμανθεί για άλλες 15-20 μέρες. Αν όμως ο σωρός είναι φτιαγμένος σωστά από την αρχή, δεν πιστεύω ότι χρειάζεται γύρισμα. Τα σκουλήκια είναι σημάδι ότι όλα πάνε καλά.

·        Τρεις φάσεις μεσολαβούν μέχρι να γίνει χούμος ο σωρός: 1^η φάση: η αρχική μυρωδιά εξαφανίζεται και δίνει τη θέση της σε μια μυρωδιά ξύλου, 2^η φάση: το χρώμα γίνεται παντού σκούρο καφέ, 3^η φάση: η αρχική υφή του εξαφανίζεται και ο σωρός μοιάζει με πλούσιο χώμα. Αν το χρησιμοποιήσετε πριν την τρίτη φάση, μην το χώσετε βαθιά, αλλά ανακατέψτε το με το χώμα από την επιφάνεια του εδάφους, για να συνεχίσει να αερίζεται.

·        Ένας δεύτερος σωρός στο ίδιο μέρος έχει καλύτερα αποτελέσματα από τον πρώτο και πολύ περισσότερα σκουλήκια.

·        Το κομπόστ χρησιμοποιείται την άνοιξη και το φθινόπωρο (εγώ στις ελιές το χρησιμοποιώ την άνοιξη αρχές Μαρτίου και φθινόπωρο στον κήπο, περίπου 10 μέρες μετά το σκάψιμό του).

·        Στον κήπο το κομπόστ χρησιμοποιείται στην επιφάνεια του εδάφους (5-10 εκ. βάθος), ή σε σειρές για σπορά, ή στις τρύπες για το φύτεμα. Σε δέντρα (ελιές, πορτοκαλιές κλπ) σκορπίζεται με φτυάρι και στη συνέχεια απλώνεται με τσουγκράνα στο έδαφος.

Εγώ χρησιμοποιώ 1,5-3 τόνους το στρέμμα για ελιές με άριστα αποτελέσματα και περίπου 1 τόνο το στρέμμα για τον κήπο.

Θα χαρώ να πληροφορήσω κάθε φίλο για τα παραπάνω και όχι μόνο. Θα χαρώ να ενημερώσω τους φίλους, αν υπάρχει ενδιαφέρον, για το καλοκαίρι για τους βιολογικούς τρόπους φυτοπροστασίας για την ελιά και την καταπολέμηση διαφόρων ασθενειών με πρώτο σκοπό την αποκατάσταση των βιολογικών ισορροπιών.