Το κείμενο αυτό
εκδόθηκε τον Οκτώβρη του 2003 από τον Στέργιο
Τσιορμπατζή. |
θεωρητικά κείμενα |
|
|
Υλοποιητική
Ιδεολογικοποίηση
«Δεν
έχω τίποτα να πω Μπ.Μπρεχτ Για την υλοποιητική ιδεολογικοποίηση των ενστίκτων i) Όσο μπαίνεις μες στη ζωή εξανθρωπίζεσαι. Και ζωή σημαίνει πολυπλοκότητα. Βέβαια, κάποιοι θεωρούν ζωή τις νεκρές μονοδιάστατες δομές που είναι πιο εύκολα εμφανής στον εξουσιαστικό ανθρώπινο κόσμο που μας περιβάλλει. Για τον καθένα όμως, υπάρχει ένα «κρίσιμο σημείο» απ’ το οποίο εισέρχεται στην πολυπλοκότητα. Χωρίς βέβαια αυτό να είναι μια μη-αντιστρεπτή διαδικασία. Κι εδώ επικρατεί το χάος. Ένας συμβατικά «αμελητέος παράγοντας» μπορεί να σε κάνει να ξεπεράσεις το «κρίσιμο σημείο» και από τις δύο πλευρές, ίσως πολλές φορές στη ζωή σου. Οι διαρκής εναλλαγές χάους και τάξης είναι χαρακτηριστικό τόσο της βιολογικής όσο και της κοινωνικής μας ζωής. Ίσως ένα χαρακτηριστικό μας γνώρισμα είναι ότι μπορούμε κατά διαστήματα να αντιλαμβανόμαστε αν βρισκόμαστε στη μία ή στην άλλη κατάσταση, να σκεφτόμαστε γι’ αυτό και να προσθέτουμε συνειδητά παράγοντες αστάθειας που μπορούν να μας εκτρέψουν από τις υπάρχουσες συνθήκες. Παράγοντες οι οποίοι αν και εισάγονται συνειδητά από μας, δεν μπορούμε να προεξοφλήσουμε το αποτέλεσμά τους, λόγω της άπειρης πολυπλοκότητας και όλων εκείνων των παραγόντων που επηρεάζουν τις συνθήκες. Και ίσως το πιο κρίσιμο διακριτικό μας από τη μη-ανθρώπινη φύση, είναι η ηλίθια επιμονή μας να υποστηρίζουμε διαρκώς γραμμικά σχήματα για κάθε μας πράξη, μια επιμονή από την οποία όταν θέλουμε να ξεφύγουμε, καταλήγουμε εντελώς ανόητα στον ανορθολογισμό. ii) Η διαδικασία που επιτρέπει στην ύπαρξή μας να ανέρχεται διαρκώς, ακόμη και μέσα από φαινομενικά επαναλαμβανόμενους κύκλους, είναι η πορεία προς την υλοποιητική ιδεολογικοποίηση των ενστίκτων. Είναι η διαδικασία που δίνει στις κυκλικές επαναλήψεις της ύπαρξής μας τη σπειροειδή – ανοδική ή καθοδική, δεν έχει ιδιαίτερη σημασία πως φαίνεται – μορφή κίνησης στον χρόνο. Η διαδικασία που δίνει την πολυπλοκότητα στις μορφές εναλλαγής τάξης και χάους, όσο συχνά κι αν αυτές συμβαίνουν στη ζωή μας. Η υλοποιητική ιδεολογικοποίηση των ενστίκτων είναι αυτή που θα καθορίσει με την ύπαρξη και την απουσία της, κατά πόσο οι εναλλαγές τάξης-χάους στην πορεία μας θα είναι ένας αέναος κύκλος μηδενικής εξέλιξης ή θα αποτελέσουν ένα ακόμη, μοναδικά σημαντικό, κομμάτι της πολυπλοκότητάς μας. Η απουσία της σημαίνει καταδίκη στο πιο μικρό. Ή, στην καλύτερη περίπτωση, έναν διαρκή αγώνα για την επίτευξη της συμβίωσης μας με την πολύπλοκη ολότητά μας. Η καταδίκη σημαίνει ασύνειδη εθελοδουλεία. Πρόκειται για τον ασυνείδητο συμβιβασμό με τον κόσμο που μας περιβάλλει, για την ανώδυνη αφομοίωσή μας από αυτόν και για τους διαρκής κύκλους που επαναλαμβάνουμε προχωρώντας, έχοντας για μόνο μας σύντροφο το μικρότερο, το πιο υποταγμένο κομμάτι του εαυτού μας. Πρόκειται ουσιαστικά για τον απόλυτο ετεροκαθορισμό από το περιβάλλον και για την ολοκληρωτική εξαφάνιση της θέλησης, ακόμη κι όταν ο εξουσιαστικός μας περίγυρος εξακολουθεί να ενεργοποιείται με σκοπό να μη μας αφήσει αμφιβολίες για το ότι εμείς επιλέγουμε ελεύθερα αυτό που μας επιβάλλεται. iii) Η κυριαρχία μας από την πολυπλοκότητα σε κάποια – συνήθως αντιλαμβανόμενη ως παρελθούσα – στιγμή της πορείας μας, η είσοδός μας – έστω και στιγμιαία – μέσω κάποιας ασυνέχειας χάους-τάξης, στην ουσία της ζωής, είναι αυτή που επιτρέπει σε μια μερίδα ανθρώπων να ξεφεύγουν από την καταδίκη της διαρκούς επανάληψης του μικρού και να εμπλέκονται στον εξακολουθητικό αγώνα της συμβίωσης. Ο αγώνας της συμβίωσης εμφανίζεται και πάλι σαν επαναλαμβανόμενοι κύκλο, παρόλο που στην πραγματικότητα έχουν ήδη πάρει μια συνέχεια σπειροειδούς μορφής. Πρόκειται πλέον για κύκλους εναλλαγής τάξης και χάους, αισιοδοξίας και απαισιοδοξίας, δύναμης και αδυναμίας, οι οποίοι όμως κινούνται πια σπειροειδώς πλησιάζοντας τα ένστικτα. Μιας και αυτό το φαινόμενο εμφανίζεται – έστω και χαωδικά – δυϊστικό, μπορούμε να υποθέσουμε ότι σε ανάλογες καταστάσεις ανέκυψαν οι δυϊσμοί εκείνοι που αφήνοντας αδιάφορους τους καταδικασμένους, φλογίζουν κατά στιγμές τους αγωνιζόμενους για συμβίωση. Η αντοχή του οργανισμού σε αυτόν τον αγώνα, το ποσοστό συνειδητότητας που απελευθερώνεται μέσα από αυτόν, θα καθορίσει το αν οι κύκλοι θα παραμείνουν στην στάθμη της μικρότητας ή θα μεταφερθούν σε ένα ανώτερο στάδιο πολυπλοκότητας. Η συνειδητότητά μας σε αυτόν τον αγώνα θα μας καθηλώσει στην επαναλαμβανόμενη μικροκλίμακα ή θα μας εκτοξεύσει προς την υλοποιητική ιδεολογικοποίηση. Θα μας εξαναγκάσει σε επαναλαμβανόμενες πτώσεις προς τη συνθήκη της εσωτερικής καταδίκης ή θα μας ενισχύσει σε μια ενστικτωδικού βάθους και δύναμης πάλη με τους εξωτερικούς θεσμούς – περιβάλλοντα που εδραιώνουν τις εθελοδουλικές συνθήκες. Οι διαρκής μεταπτώσεις κατά τη διάρκεια του αγώνα της συμβίωσης, ενώ φαινομενικά εμφανίζονται σαν επαναβίθυση στην εθελοδουλεία, στην πραγματικότητα αποτελούν αναγκαία για τον οργανισμό εξισορροποιητική δράση, ώστε να ανταπεξέλθει στην ένταση της συνειδητότητας και να επιτύχει την συνέπειά του στο δρόμο προς την υλοποιητική ιδεολογικοποίηση. Κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί με οποιονδήποτε γραμμικό τρόπο, καθώς θα ερχόταν σε διαδικαστική αντίθεση με το – απαραίτητο για κάθε ζωντανή διεργασία – στοιχείο της πολυπλοκότητας. Και η επαναληπτικότητα όμως αυτών των πτώσεων χωρίς τη συνειδητότητα, είναι ικανή να οδηγήσει τον αγωνιζόμενο εαυτό μας σε μια άχρονη καθήλωση ισοδύναμη με τις συνθήκες της καταδίκης. iv) Η ολοκληρωτική έξοδος από τον κύκλο των επαναλήψεων της μικρότητας, η ολοκληρωτική απομάκρυνση από τη συνθήκη της εθελοδουλείας, επιτυγχάνεται μέσα από την εξακολουθητική συσσώρευση συνειδητότητας και την αποδοχή της πολυπλοκότητας, καθώς επέρχεται η υλοποιητική ιδεολογικοποίηση των ενστίκτων. Η προσέγγιση της υλοποιητικής ιδεολογικοποίησης πιθανότατα εκφράζεται σαν σχιζοφρενική διάσπαση, καθότι συγκεντρώνει το μέγιστο της εσωτερικής του έντασης ώστε το μικρότερο να μην εμποδίσει την άνοδο που θα διατρήσει τα περιβάλλοντα καταδίκης. Η εδραίωση της υλοποιητικής ιδεολογικοποίησης αυξάνει τη συνολική πολυπλοκότητα της ζωής και φέρνει τον οργανισμό σε ολική αντιπαράθεση με το εξωτερικά υπάρχον. Η επίτευξη της απελευθέρωσης δεν είναι εξασφαλισμένη και κινδυνεύει κυρίως από εσωτερικές διεργασίες του οργανισμού. Η συσσώρευση της έντασης μπορεί να εκτρέψει τον οργανισμό από τη συνειδητότητα και να τον ρίξει σε μια περίοδο σχιζοφρενικά εκφραζόμενης καθήλωσης στη γραμμικότητα, οπότε ο οργανισμός αντιλαμβάνεται τη μόλις εμφανισμένη υλοποιητική ιδεολογικοποίηση των ενστίκτων σαν αντίπαλο και συμμαχεί με τις εθελοδουλικές δομές της μικρότητας, προσπαθώντας να αυτοθεραπευτεί. Η εδραίωση της ιδεολογικοποίησης μπορεί να επιτευχθεί με τη διατήρηση της επαφής με την πολυπλοκότητα η οποία επαναφέρει τη συνειδητότητα. Η κατάκτηση, πλέον, της υλοποιητικής ιδεολογικοποίησης των ενστίκτων, δεν επιτρέπει στον οργανισμό την μετάπτωση προς τις εθελοδουλικές συνθήκες, όπως γίνεται στη διάρκεια του αγώνα για τη συμβίωση. Η συμβίωση έχει επιτευχθεί, η ανάπτυξη της πολυπλοκότητας και της συνειδητότητας συνεχίζεται και ο οργανισμός ακολουθεί πλέον ανοδική σπειροειδή κίνηση σε ολική αντιπαράθεση με τα εθελοδουλικά στοιχεία του περιβάλλοντος κόσμου. Το σύνολο του οργανισμού βρίσκεται σε αρμονία και με τους ιδεολογικούς του σχηματισμούς και δεν αποδέχεται πλέον την παρατεταμένη απομάκρυνση από αυτούς. Η μονοδιάστατη ορθολογιστική γραμμικότητα χάνει πλέον την αυθεντία της, ενώ ο ανορθολογισμός που προσπαθεί να επαναφέρει την οργανισμό σε προηγούμενες, μη-συνειδητές καταστάσεις, αντιμετωπίζεται εύκολα από την ολοτική – πλέον – ατομικότητα. Ο οργανισμός πλέον λειτουργεί ελεύθερα και διαμορφώνει το περιβάλλον του, αυξάνοντας την πολυπλοκότητα. Ατομική πολυπλοκότητα: προς την αυτοαμφισβήτιση Στην περιγραφή της διαδικασίας της υλοποιητικής ιδεολογικοποίησης των ενστίκτων, λειτουργώντας με το συνειδητό ή το ασυνείδητο – ή μήπως λειτουργώντας συνειδητά με το ασυνείδητο; - προχώρησα σε μια παραβίαση της πολυπλοκότητας. Το ότι διακρίνω στην περιγραφόμενη διαδικασία την ύπαρξή μου, τοπν δρόμο μου προς τα πάνω, σημαίνει άραγε ότι μπορώ να επιτρέψω την γενίκευσή της; Γνωρίζω τουλάχιστον άλλον έναν άνθρωπο που καίγεται από την ίδια διαδικασία, που καίγεται από τον, τόσο μοναχικό, αγώνα της συμβίωσης. Μου επιτρέπει αυτό, να χαρίζω την ιδέα που γέννησα και στους ανθρώπους που δεν ένιωσαν καν τη σπίθα; Υπάρχει λόγος να κάνω φανερό αυτόν τον δρόμο που τόσο εύκολα μπορεί να καταστρέψει όποιον τον βαδίζει, όπως ο κεραυνός το μοναχικό, ψηλό δέντρο; Πώς μπορώ να προσφέρω αυτόν τον δρόμο στην άπειρη πολυπλοκότητα, όταν αυτός αποτελεί ίσως απλά ένα κομμάτι μιας ύπαρξης που όσο ανεβαίνει τόσο υποφέρει, που μόλις ξαποστάσει στον μοναχικό της κάβο αντιπαλεύει με το μικρό και νοσταλγεί με φρίκη το κάτω; Μπορεί να σημαίνει κάτι αυτός ο δρόμος, για κάποιον έξω από την ατομική μου πολυπλοκότητα; ...ο μελετητής έπλεε μπροστά στο
παραφουσκωμένο ρολόι. Για τον σπασμό του θανάτου, μια πρώτη προσέγγιση Όταν ένας άνθρωπος που δεν διέφυγε ποτέ από τη συνθήκη της καταδίκης ή δεν κατάφερε να αντέξει στον αγώνα της συμβίωσης και επέβαλε τη μη-κατανόηση και την αμνησία, βρεθεί αντιμέτωπος με τον θάνατο, αντιλαμβάνεται οδυνηρά τον τελευταίο σπασμό του οργανισμού του – την ύστατη προσπάθεια για την επίτευξη της υλοποιητικής ιδεολογικοποίησης των ενστίκτων. Η ένταση αυτής της προσπάθειας διεγείρει πολύ αποτελεσματικά τη συνειδητότητα και επιτρέπει στον άνθρωπο να αγγίξει σε αυτόν τον τελευταίο του χρόνο την εμπειρία της υλοποιητικής ιδεολογικοποίησης των ενστίκτων. Η ξαφνική συνειδητοποιήση της πολυπλοκότητας στην οποία διατηρούνταν, του προσφέρει τη δύναμη να εγκαταλείψει τις εθελοδουλικές επιβολές και επιτρέπει στον εαυτό του να εκφράζεται ως ολότητα. Παύει να αντιλαμβάνεται ως ξενικό το μεγάλο κομμάτι του εαυτού του και εγκαταλείποντας τη μικρότητα, παύει ο φόβος προς τα συναισθήματά του. Η ικανοποίηση του οργανισμού από αυτή την επιτυχία, εμφανίζεται στο χαμόγελο του σύντομα νεκρού, καθώς αγγίζει το σώμα όσων αγαπούσε και δέχεται – συνειδητότατα αν και φαινομενικά ανήμπορος – τα πολυπόθητα – αλλά πρότερα καταστελόμενα – χάδια και φροντίδες. Η μόνη διαδικασία που θα του επέτρεπε να αντιμετωπίσει περήφανα τον θάνατο, η υλοποιητική ιδεολογικοποίηση, επιτυγχάνεται έστω την τελευταίας στιγμή και παρόλο που φέρνει μαζί της τον πόνο και τη νοσταλγία για τη μη επιτευγμένη απελευθέρωση, προσφέρει στον νεκρό την ευτυχία της τελικής συνειδητότητας. i) Μήπως είναι βλάσφημη η επιθυμία του ξεπεράσματος της επιβίωσης; Ίσως για το σύνολο σχεδόν της ανθρωπότητας είναι μια επιθυμία που διεγείρει τη μονοδιάστατη κατάσταση στην οποία βρίσκεται και φέρνει αναταραχή στην εθελοδουλική καταδίκη της. Αποτελεί όμως μία από τις επιθυμίες που διατυπώνονται αβίαστα όταν κατορθώνεται η υλοποιητική ιδεολογικοποίηση των ενστίκτων. Το ξεπέρασμα της επιβίωσης σημαίνει μια διαρκώς διογκούμενη συνειδητότητα η οποία καταλαμβάνει διαρκώς τον χώρο που εγκαταλείπει η εθελοδουλεία κατά τη καταστροφή της. Σημαίνει την έξοδο του οργανισμού από τη λειτουργία εκείνη που του επιβάλλει η ασύνειδη μηχανική κινητοποίηση για την επίτευξη της οργανονευρικής αδρανοποίησης. Πρόκειται ουσιαστικά για το αποτέλεσμα της εισόδου της συνειδητότητας στο πεδίο της σωματικότητας, όπου και αρχίζει πλέον να επιδρά. Το μπλοκάρισμα των – προηγούμενα σύνηθων – μη επιθυμητών ενεργειών μέσω σωματικών αντιδράσεων, γίνεται αντιληπτό ως τέτοιο από το όλον του οργανισμού, ο οποίος αρχίζει να μην ανέχεται και να αναιρεί ότι ανεπιθύμητο προσπαθεί να του επιβληθεί. Ο εμφανιζόμενος πόνος που ενημερώνει τον οργανισμό για μια τέτοια επιβολή, επιβεβαιώνει την πρωτοεπίτευξη της υλοποιητικής ιδεολογικοποίησης των ενστίκτων και αποτελεί τον κύριο τρόπο προώθησης των διαδικασιών για το ξεπέρασμα της επιβίωσης. Η επιμονή σε μια μορφή επιβίωσης όπου επικρατεί ο καταναγκασμός, γίνεται πια ανεπιθύμητη και ο οργανισμός που έχει κατορθώσει να πρωτοεδραιώσει με την πολυπλοκότητά του την υλοποιητική ιδεολογικοποίηση των ενστίκτων επιδιώκει ως όλον να ξεπεράσει αυτή την επιμονή, κατάλοιπο του πρώτερα εθελοδουλικού τρόπου λειτουργίας του. ii) Είναι εκπληκτικά τρομακτικό το πώς μπορεί ένας ανθρώπινος οργανισμός να εγκαταλείψει τον αγώνα της συνύπαρξης όταν αυτός προσεγγίζει τις διαδικασίες ξεπεράσματος της επιβίωσης, επιστρέφοντας εκ νέου στην καταδικαστική εθελοδουλική συνθήκη. Είναι σαν την ανασφάλεια και τον φόβο κάποιου όταν αντιλαμβάνεται πως νιώθει κάποιο συναίσθημα που δεν είχε προγραμματίσει. Είναι σαν τη γυναίκα που σε βάζει στο κρεβάτι της και φέρνει το χέρι σου στο στήθος της. Σαν νιώσει όπως δε λογάριαζε – λιγότερη ή περισσότερη ηδονή, ή μήπως ηδονή εν γένει; - κι όταν θα πάψουν οι σπασμοί, αισθάνεται φόβο και λειτουργεί ενάντια, φεύγει μακριά απ’ το αναπάντεχο συναίσθημα. Είναι σαν εκείνη την περηφάνια που αυτοαναιρείται καθώς λέει στον ποθητό της σύντροφο: «αν θες είναι καλύτερα –
καλύτερο κι εκλιπαρεί: «μη με ξεχάσεις όμως το πρωί Ή, για να το θέσω αλλιώς, πρόκειται για εκείνον που νιώθει, σκέφτεται και γράφει, όταν μια στιγμή αφήνει το μολύβι και μονολογώντας «και ποιος είμαι εγώ που γράφω ότι σκέφτομαι» σχίζει τα χειρόγραφά του. *:Κατερίνα Γώγου, Ιδιώνυμο Μικρή καταδίκη στην ανύπαρκτη επανάσταση. Ανατρέποντας τις ισορροπίες
της δύναμης Απορρίπτοντας τη κρυφή
καταφατικότητα της μη-θέσης Επιτελικό γραφείο επιβολής αρνητικότητας Επιβεβαιώνοντας την τελεσίδικη
αρνητικότητα Πώς βρεθήκαμε πάλι στα γνωστά
τετράδια,
Νεκροί τραβούσαμε για τα νερά
της γνώσης Σ’ αυτούς που μας διαχειρίστηκαν Ορμήσατε με την ορμή της
αντεπανάστασης Βρισκόμενοι και πάλι στους
δρόμους της δύναμης Μικρό σχόλιο για την καθημερινή δια-φιλίωση Προσμένοντας το κάλεσμα της
νέας διαγαλαξιακής «Κι όταν
δεν πεθαίνει ο ένας για τον άλλο Προσδοκίες ζωής |
|