Το άρθρο αυτό γράφηκε από έναν φίλο στο ηλεκτρονικό φοιτητικό περιοδικό Contrabado του πανεπιστημίου αιγαίου.

Θέλετε να το καταστήσετε αδύνατο για καθέναν να καταπιέσει τον σύντροφο του;
Σιγουρευτείτε ότι κανένας δεν έχει τη δύναμη
MoHDa

Το ερέθισμα για να γράψω αυτό το κείμενο ήταν το άρθρο του κ. Π. Γκόλφη στο φοιτητικό περιοδικό Contrabado. Δε γνωρίζω, αν εκφράζεται το παρελθόν μου, η ευχή μου για το μέλλον ή απλά η άρνηση για το άγνωστο, όπως είναι αναρχία στο ευρύ κοινό, αλλά αρνούμαι ο κάθε λογής άσχετος να χαρακτηρίζει κοινωνικές ομάδες, όπως αυτός θέλει.

"Ενώ η δημοφιλής κατανόηση της αναρχίας είναι ένα βίαιο, αντικρατικό κίνημα, οι αναρχικοί αντιτάσσονται στην ιδέα ότι η δύναμη και η κυριαρχία είναι απαραίτητες για την κοινωνία και υποστηρίζουν αντί αυτού τις συνεταιριστικές, αντι-ιεραρχικές μορφές κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής οργάνωσης." (Η πολιτική του ατομικισμού, Susan Brown)

Η αναρχία αποτελεί μια κοινωνικοοικονομική και πολιτική θεωρία, αλλά δεν είναι ιδεολογία. Η διαφορά είναι ιδιαίτερα σημαντική. Στη θεωρία το κάθε άτομο συντελεί στη διαμόρφωση των ιδεών, ενώ την ιδεολογία την ασπάζεται όπως έχει. Η αναρχία αποτελείται από ένα κεντρικό κορμό ιδεών, οι οποίες είναι αρκετά εύκαμπτες και προσαρμόσιμες στην εξελικτική πορεία της κοινωνίας και εξελίσσονται εντάσσοντας ομαλά τα νέα στοιχεία και τις καταστάσεις που προκύπτουν, με δεδομένο ότι η κοινωνία αλλάζει και αναπτύσσεται.

Μια ιδεολογία είναι ένα σύνολο σταθερών ιδεών που οι άνθρωποι θεωρούν εξορισμού σωστές, και η οποία συνήθως τους ωθεί να αγνοούν την πραγματικότητα με σκοπό την επικράτηση της ιδεολογίας τους. Όπως λοιπόν ο Προκρούστης προσέφερε ένα κρεβάτι για ξεκούραση φροντίζοντας να είναι στο μέγεθος όλων, αυτές οι σταθερές ιδέες αποτελούν πηγή τυραννίας και αντίφασης, που έχουν ως επίδραση: Την καταστροφή των πραγματικών ατόμων στο όνομα ενός δόγματος, ένα δόγμα που εξυπηρετεί συνήθως το συμφέρον κάποιας κυβερνώσας ελίτ ή όπως ο Bakunin το θέτει:

"Μέχρι τώρα όλη η ανθρώπινη ιστορία είναι μόνο μια διαρκής και αιματηρή θυσία των εκατομμυρίων φτωχών ανθρώπινων όντων προς τιμή κάποιας άσπλαχνης αφαίρεσης -- Θεός, χώρα, δύναμη του κράτους, εθνική τιμή, ιστορικά δικαιώματα, δικαστικά δικαιώματα, πολιτική ελευθερία, δημόσια ευημερία." (Θεός και το κράτος)

Η ιδεολογία είναι στατική, νεκρικά άκαμπτη, συχνά η εργασία κάποιου νεκρού προφήτη θρησκευτικού ή κοσμικού, του οποίου οι οπαδοί την αποδέχονται ως έχει. Οι ιδεολογίες είναι η Νέμεσις της κριτικής σκέψης και συνεπώς της ελευθερίας και αποτελούν κανόνες και απαντήσεις που ανακουφίζουν το άτομο από το φόρτο της σκέψης.

Το άτομο είναι ισχυρό μόνο όταν στέκεται επάνω στην αλήθειά του, όταν μιλά και ενεργεί από τις βαθύτερες πεποιθήσεις του. Κατόπιν, οποιοδήποτε και αν είναι η κατάσταση, γνωρίζει πάντα τι πρέπει να πει και τι μπορεί να πράξει, (Συγκεντρωτισμός και αναρχία, Albert Meltzer)

Ο Bakunin περιγράφει ότι η δύναμη της ανεξάρτητης σκέψης είναι η δύναμη της ελευθερίας, ενθαρρύνει το άτομο να μην είναι λογικό, να μην δέχεται ότι άλλοι του λένε, αλλά να σκέφτεται και να ενεργεί για τον εαυτό του.

Ωστόσο η αναρχία αποτελεί μία από τις πιο παραποιημένες ιδέες στην πολιτική θεωρία, χρησιμοποιείται ο όρος με σημασίες όπως "χάος", "αταξία" και έτσι επαγωγικά το κοινωνικό χάος ως επιθυμία για επιστροφή στους νόμους της ζούγκλας? Όπως συνέβαινε κατά το παρελθόν στις χώρες με μοναρχία όπου λέξεις όπως δημοκρατία χρησιμοποιήθηκαν για να υπονοήσουν την αναταραχή και τη σύγχυση.

"?δεδομένου ότι θεωρήθηκε ότι η κυβέρνηση ήταν απαραίτητη και ότι χωρίς κυβέρνηση θα μπορούσε μόνο να υπάρξει αναταραχή και σύγχυση, ήταν φυσικό και λογικό ότι η αναρχία, που σημαίνει την απουσία κυβέρνησης, να ηχεί όπως η απουσία τάξης?" (Αναρχία, Errico Malatesta)

Ως ελληνόφωνος, γνωρίζω την ετυμολογία της λέξης αναρχίας, προτάσσεται το α το στερητικό της αρχής, δηλαδή απουσία, έλλειψη ενός κυβερνήτη, ενός υπεύθυνου ή απλούστερα αν αποδεχτούμε τα λόγια του Kropotkin, "το αντίθετο στην αρχή" (Επαναστατικά τεύχη Peter Kropotkin).

Ωστόσο αν και στα νεοελληνικά άναρχος και αναρχία εκλαμβάνονται ως ανυπαρξία κυβέρνησης, αναρχία σημαίνει "χωρίς έναν εξουσιαστή" ή γενικότερα, "χωρίς αρχή" και υπό αυτή την έννοια οι αναρχικοί χρησιμοποιούν τη λέξη και αυτό συνοψίζει ο Weick λέγοντας: "Η αναρχία μπορεί να γίνει κατανοητή ως γενική κοινωνική και πολιτική ιδέα που εκφράζει την άρνηση της δύναμης, της κυριαρχίας, και της ιεραρχίας. Η αναρχία είναι επομένως περισσότερο από τον αντι-συγκεντρωτισμό... ( ακόμα κι αν )η κυβέρνηση (το κράτος)... είναι η κεντρική εστίαση της κριτικής των αναρχικών." (Εφευρίσκοντας πάλι την αναρχία)

Για αυτόν τον λόγο, παρά την ύπαρξη της ως μίας αντικυβερνητικής ή αντικρατικής κίνησης, η αναρχία είναι πρώτιστα μια κίνηση ενάντια στην ιεραρχία, επειδή η ιεραρχία είναι η οργανωτική δομή που ενσωματώνει την αρχή. Δεδομένου ότι το κράτος είναι η "υψηλότερη" μορφή ιεραρχίας, οι αναρχικοί είναι, εξ ορισμού, αντικροτικοί αν και αυτό δεν είναι ένας ικανοποιητικός καθορισμός της αναρχίας. Αυτό σημαίνει ότι οι πραγματικοί αναρχικοί αντιτάσσονται σε όλες τις μορφές ιεραρχικής οργάνωσης, όχι μόνο το κράτος. Στις λέξεις του Brian Morris:

"Η αναρχία προέρχεται από τα ελληνικά, και σημαίνει ουσιαστικά "κανέναν κυβερνήτη". Οι αναρχικοί είναι άνθρωποι που απορρίπτουν όλες τις μορφές κυβέρνησης ή καταναγκαστικής αρχής, όλες τις μορφές ιεραρχίας και κυριαρχίας. Αντιτάσσονται επομένως σε αυτό που ο μεξικάνικος αναρχικός Flores Magon κάλεσε "σκοτεινή τριάδα", κράτος, κεφάλαιο και η εκκλησία. Οι αναρχικοί αντιτάσσονται έτσι και στην κεφαλαιοκρατία και στο κράτος, καθώς επίσης και σε όλες τις μορφές θρησκευτικής αρχής. Αλλά επιδιώκουν επίσης να καθιερώσουν ή να επιφέρουν την ποικιλία των μέσων, μια αποκεντρωμένη κοινωνία που οργανώνεται μέσω μιας ομοσπονδίας εθελοντικών σχέσεων". ("Ανθρωπολογία και αναρχία" Αναρχία: Ένα περιοδικό της επιθυμίας που οπλίζεται)

Η αναρχία δεν σημαίνει το χάος ούτε οι αναρχικοί επιδιώκουν να δημιουργήσουν το χάος ή την αναταραχή. Αντί αυτού, επιθυμούν να δημιουργήσουν μια κοινωνία που εδρεύει επάνω στη μεμονωμένη ελευθερία και την εθελοντική συνεργασία.

Όπως αναφέρει ο Peter Kropotkin, η αναρχία είναι "το κανένα-κυβερνητικό σύστημα του σοσιαλισμού" (Επαναστατικά τεύχη Kropotkin). Με άλλα λόγια, "η κατάργηση της εκμετάλλευσης του ατόμου από το άτομο, η κατάργηση της ιδιοκτησίας και της κυβέρνησης." (Προς την αναρχία, Errico Malatesta)

Ο σύγχρονος πολιτισμός αντιμετωπίζει συγκεκριμένες καταστροφικές απειλές: την κοινωνική παρακμή με αυξανόμενα ποσοστά ένδειας, έλλειψη στέγης, εγκλήματα, βία, αλλοτρίωση, κατάχρηση ναρκωτικών και οινοπνεύματος, κοινωνική απομόνωση, πολιτική απάθεια, έλλειψη ανθρωπισμού, επιδείνωση των κοινοτικών δομών, την καταστροφή των λεπτών οικοσυστημάτων του πλανήτη από τα οποία όλες οι σύνθετες μορφές ζωής εξαρτώνται και τον πολλαπλασιασμό των όπλων μαζικής καταστροφής και την ανάπτυξη υπερδυνάμεων εξαιτίας αυτών.

Η επικρατούσα άποψη, θεωρεί γενικά αυτές τις απειλές ξέχωρες, καθεμία έχει τις αιτίες της και επομένως είναι δυνατή η καθεμίας από μόνη της. Προφανώς, εντούτοις, αυτή η ορθόδοξη προσέγγιση δε λειτουργεί, δεδομένου ότι τα εν λόγω προβλήματα χειροτερεύουν. Η αναρχία προσφέρει έναν ενοποιημένο και συνεπή τρόπο αντιμετώπισης αυτών των κρίσεων, με την επισήμανση τους σε μια κοινή πηγή. Αυτή η πηγή είναι η ιεραρχική δομή, η οποία υποθάλπεται στις εκπολιτισμένες κοινωνίες.

Η βάση της αναρχίας επομένως βρίσκεται στο γεγονός ότι τα κέντρα αποφάσεων μας είναι υπό μορφή ιεραρχιών, δηλαδή οργανώσεις που συγκεντρώνουν τη δύναμη στην κορυφή μιας πυραμίδας αυτού του είδους οι σχέσεις που είναι έμφυτες σε τέτοιες ιεραρχικές δομές έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στα άτομα, στην κοινωνία και τον πολιτισμό.

Δεν πρέπει να θεωρηθεί, εντούτοις, ότι η αναρχία είναι ακριβώς μια κριτική του σύγχρονου πολιτισμού αρνητική ή καταστρεπτική. Είναι μια πρόταση για μια ελεύθερη κοινωνία. Η Emma Goldman το έθεσε ως εξής: Το πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα (το άτομο)... είναι πώς μπορεί να είναι μόνος του κάποιος και όμως σε αρμονία με τους υπόλοιπους; να αισθανθεί τα υπόλοιπα ανθρώπινα όντα και να διατηρήσει ακόμα τις χαρακτηριστικές ιδιότητές του; (Η κόκκινη Emma μιλά).

Με άλλα λόγια, πώς μπορεί να δημιουργήσει μια κοινωνία στην οποία η επιθυμία για κάθε άτομο πραγματοποιείται αλλά όχι εις βάρος των υπολοίπων. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, οι αναρχικοί προτείνουν μια κοινωνία στην οποία αντί να ελέγχονται από την κορυφή και προς τα κάτω, οι υποθέσεις της ανθρωπότητας να "ρυθμίζονται από τα άτομα και τις εθελοντικές ενώσεις" (Αναγνώστης Αναρχικών, Ben Tucker).

Η παραπάνω ανάλυση δεν αποτελεί μανιφέστο της αναρχίας, αλλά είναι μία ξεκάθαρη παρουσίαση της, η οποία είναι δυνατόν να απαντήσει στο ερώτημα της βίας που παρουσιάζει ο κ. Γκόλφης. Είναι ο αγώνας κάποιον ανθρώπων να καθιερώσουν τα πιστεύω τους, να δημιουργήσουν, όπως πιστεύουν ένα φωτεινό μέλλον...