Ηλεκτρονική μεταφορά James Sotros: anthropia@hotmail.com
www.punk.gr/nogod-nomaster

Τι είναι Σοσιαλισμός
Άγις Στίνας

Δημοσιεύτηκε στην αναρχική εφημερίδα «Αλληλεγγύη» (που κυκλοφόρησε στην Αθήνα και εξέδωσε μόνο δύο τεύχη) στο τεύχος Νο 1, 15 Νοεμβρίου 1983. Αυτή είναι η πρώτη ηλεκτρονική αναδημοσίευση του άρθρου αυτού. Διατηρείται η ορθογραφία με την οποία δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα. Να σημειώσουμε ότι στο ίδιο τεύχος δημοσιεύτηκε και ένα άλλο άρθρο με τίτλο «Συμβολή στην αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης. Η εκκαθάριση των διεθνιστών και άλλα ηρωικά ανδραγαθήματα»

Οποιαδήποτε συζήτηση για οποιοδήποτε ζήτημα, που έχει μια οποιαδήποτε σχέση με τους αγώνες των λαών για την απελευθέρωσή τους, δεν έχει σήμερα έννοια εάν προηγούμενα δεν διευκρινιστεί το περιεχόμενο των όρων που χρησιμοποιούμε. Το ζήτημα δεν είναι να καταλήξουμε σε μια κοινή συμφωνία, αλλά να καταλάβουμε τι λέει ο ένας και τι λέει ο άλλος. Κι αυτό σήμερα είναι αδύνατο. Και είναι αδύνατο γιατί σήμερα χρησιμοποιούνται οι ίδιοι όροι από το παληό επαναστατικό κίνημα της εργατικής τάξης με διαφορετικό όμως περιεχόμενο.

ΚΑΙ ΠΡΩΤΑ ΑΠ’ ΟΛΑ Ο ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ

Αυτό που λένε σήμερα σοσιαλισμό, είτε πρόκειται για κοινωνικό καθεστώς, είτε για την τελική επιδίωξη ενός πολιτικού κόμματος, είτε για «κίνημα», είναι άλλο απ’ αυτό που με τον ίδιο όρο εννοούσαν οι παληοί επαναστάτες και εκείνο που έχει απείρως μεγαλύτερη σημασία, αυτό που λένε σήμερα σοσιαλισμό είναι το εντελώς αντίθετο από εκείνο που δημιούργησαν ή προσπάθησαν να δημιουργήσουν οι επαναστατημένες μάζες στο Παρίσι τον Μάρτη του 1871, στη Ρωσία το 1917-18, στην Ισπανία το 1936.

Ας πάρουμε την Κομμούνα. Παρ’ όλο που έζησε λίγο και παρ’ όλο που περιορίστηκε σε μια πόλη, έχει, όμως, για τη σύγκρισή μας μ’ αυτό που λένε σήμερα σοσιαλισμό, δύο πλεονεκτήματα. Πρώτον: Δεν υπήρξε εκεί καμιά μεγαλοφυΐα κι κανένα κόμμα για να «δώσει γραμμή». Ό,τι έγινε, έγινε από τις ίδιες τις επαναστατημένες μάζες. Και δεύτερο: Δύο ιστορικά πρόσωπα που ζούσαν τότε είπανε και γράψανε ότι αυτό που έγινε στο Παρίσι από τις ίδιες τις επαναστατημένες μάζες, αυτό ακριβώς είναι Σοσιαλισμός. Πρόκειται για τον Μαρξ και τον Ένγκελς. Κι απ’ ό,τι ξέρουμε, τουλάχιστο μέχρι τώρα, δεν τους έχει καταγγείλει η Μόσχα για πράκτορες, προβοκάτορες κ.τ.λ.

Ο Μαρξ στο έργο του «Ο Εμφύλιος Πόλεμος στη Γαλλία», γράφει:

«…Το πρώτο διάταγμα της Κομμούνας ήταν η κατάργηση του μόνιμου στρατού και η αντικατάστασή του από το ένοπλο έθνος… Το συμβούλιο της Κομμούνας απαρτιζόταν από δημοτικούς αντιπροσώπους, εκλεγόμενους με καθολική ψηφοφορία στα διάφορα διαμερίσματα του Παρισιού. Αυτοί ήταν υπεύθυνοι και ανακλητοί σε κάθε στιγμή… Από τα μέλη του συμβουλίου της Κομμούνας ως τον τελευταίο εργάτη, όλοι στις δημόσιες υπηρεσίες πληρώνονταν με τον ίδιο μισθό σαν απλοί εργάτες. ¨όλα τα προνόμια και οι ιδιαίτερες επιχορηγήσεις που προσφέρονταν στις υψηλές θέσεις του κράτους εξαφανίστηκαν μαζί με τις ίδιες τις θέσεις…» Κι αλλού στο ίδιο έργο: «Τίποτε δεν ήταν πιο ξένο στο πνεύμα της Κομμούνας από το να ζητήσει κανείς να αντικαταστήσει την καθολική ψήφο με ένα καθεστώς ιεραρχικών διορισμών».

Και ο Ένγκελς στον πρόλογό του, στο ίδιο έργο, γράφει:

«Η Κομμούνα ήταν υποχρεωμένη να αναγνωρίσει αμέσως, ότι η εργατική τάξη δεν μπορούσε να εξακολουθήσει τις κυβερνητικές λειτουργίες με τον παληό κρατικό μηχανισμό. Ότι για να μη χάσει πάλι τη νεαποκτημένη κυριαρχία της, έπρεπε από το ένα μέρος να σαρώσει ολόκληρη την παληά κατασταλτική μηχανή, που ως τότε είχε χρησιμοποιηθεί εναντίον της και από το άλλο να εξασφαλιστεί απέναντι των δικών της αντιπροσώπων και υπαλλήλων καθιερώνοντας την αρχή, ότι όλοι χωρίς εξαίρεση, μπορούσαν σε κάθε στιγμή να ανακληθούν… Κατά της μοιραίας αυτής μεταμόρφωσης όλων των κυβερνητικών συστημάτων που είχαν υπάρξει, δηλαδή της μεταμόρφωσης του κράτους και των οργάνων του από υπηρέτες σε αφέντες της κοινωνίας, η Κομμούνα χρησιμοποίησε δύο αποτελεσματικά μέσα: πρώτον, διόριζε σ’ όλες τις θέσεις – διοικητικές, δικαστικές, εκπαιδευτικές – πρόσωπα εκλεγόμενα με καθολική ψηφοφορία καθιερώνοντας συγχρόνως το δικαίωμα ανάκλησης σε κάθε στιγμή, για τους εκλεγόμενους από τους εκλογείς τους. Δεύτερο: πλήρωνε όλους τους υπαλλήλους, ανώτερους και κατώτερους, με το ίδιο ημερομίσθιο που έπαιρναν και οι εργάτες…»

Και στο τέλος, στο ίδιο:

«Τον τελευταίο καιρό, το σοσιαλδημοκράτη Φιλισταίο τον πιάνει ξανά ιερός τρόμο όταν ακούει τις λέξεις Δικτατορία του Προλεταριάτου. Ε, λοιπόν, κύριοι, θέλετε να μάθετε τι λογής είναι αυτή η δικτατορία; Κυτάχτε την Παρισινή Κομμούνα. Αυτή ήταν η δικτατορία του προλεταριάτου».

Τι ήταν, λοιπόν, και τι έκανε η Κομμούνα; Στις 18 του Μάρτη του 1871, μέσα στο πολιορκούμενο από τους Πρώσους Παρίσι, οι εργάτες και η φρουρά επαναστατούν, ανατρέπουν τη «νόμιμη» κυβέρνηση, καταργούν το κράτος σα θεσμό και αναλαμβάνουν την εξουσία οι ίδιες οι επαναστατημένες μάζες μέσω οργάνων που τα εκλέγουν οι ίδιες, που τα ανακαλούν οποτεδήποτε, που είναι υπεύθυνα απέναντί τους και λογοδοτούν σ’ αυτές. Καταργούν το μόνιμο στρατό και εξοπλίζουν τους εργάτες. Καθιερώνουν το ίσιο για όλους ημερομίσθιο. Αυτόν τον τύπο «εξουσίας», που εξασφαλίζει την κυριαρχία των μαζών, που τις προφυλάσσει από τον πάντα υπαρκτό κίνδυνο να τις ξαναδέσουν και να τις ξαναβάλουν στο ζυγό οι ίδιοι οι αντιπρόσωποί τους, τον βρίσκουμε σ’ όλες τις πραγματικά μεγάλες λαϊκές επαναστάσεις της εποχής μας. Τα Σοβιέτ στη Ρωσία το 1905 και το 1917-18, τα εργατικά συμβούλια στη Γερμανία το 1916-20, οι εργοστασιακές επιτροπές στην Ισπανία το 1936, τα εργατικά συμβούλια στην Ουγγαρία το ’56 ήταν ταυτόχρονα όργανα πάλης εναντίον των εκμεταλλευτών και του κράτους τους και νέες μορφές οργάνωσης των ανθρώπων, στηριζόμενες σε αρχές ριζικά αντίθετες απ’ αυτές της εκμεταλλευτικής κοινωνίας.

Η Κομμούνα θεωρεί, επίσης, τον εαυτό της αναπόσπαστο μέρος του παγκόσμιου κινήματος των εργαζομένων για την απελευθέρωσή τους. Καταργεί την τρίχρωμη σημεία της γαλλικής δημοκρατίας και την αντικαθιστά με την Κόκκινη Σημαία της Παγκόσμιας Επανάστασης. Γκρεμίζει τη στήλη Βαντόμ, καμωμένη από τα κανόνια-λάφυρα του μεγάλου Ναπολέωντα, σύμβολο μίσους των λαών. Θεωρεί όλους τους ξένους επαναστάτες που βρίσκονταν στο Παρίσι, πολίτες της Κομμούνας και τους εμπιστεύεται θέσεις-κλειδιά για την άμυνά της.

Τι ήταν αυτό που έκανε την Κομμούνα αθάνατη στους αιώνες, πηγή θάρρους, πίστης και ελπίδας για τα εκατομμύρια των προλετάριων;

Ένας καινούργιος κόσμος, λουσμένος στο φως και στην αλήθεια, αναδύεται από τα κατάβαθα της κοινωνίας και ανεβαίνει στην πιο υψηλή κορυφή της παγκόσμιας Ιστορίας σαν το πιο αγνό, το πιο γνήσιο, το πιο πολύτιμο δημιούργημά της. Οι πεινασμένοι μέσα στο από μήνες πολιορκούμενο Παρίσι προλετάριοι μεταμορφώνονται σε μυθικούς ήρωες. Ό,τι καλύτερο έχει δώσει η ανθρώπινη Ιστορία στις μεγάλες στιγμές της σε ηθικό μεγαλείο, τόλμη, φαντασία, αφοσίωση, αυτοθυσία, το βρίσκουμε πληθωρικά σ’ αυτές τις χειραφετημένες μάζες. Οι μεγάλες ιδέες της γαλλικής Επανάστασης, η Ελευθερία, η Ισότης, η Αδελφότης γίνονται πραγματικότητα. Το όραμα του Μπαμπέφ για την Κοινωνία των Ίσων παίρνει σάρκα και οστά. Είναι αυτό το ίδιο το επαναστατημένο Παρίσι.

Ό,τι σάπιο, βρώμικο, ανήθικο εγκαταλείπει το Παρίσι και ακολουθεί τον Θιέρσο στις Βερσαλλίες.

Οι κακοποιοί έχουν εξαφανιστεί από το Παρίσι. Κανένα έγκλημα, καμιά κλοπή, κανένα πτώμα στο νεκροτομείο.

Και όταν στις τραγικές βδομάδες του Μάη, οι ορδές του Θιέρσου, ενισχυμένες από τις χιλιάδες των αιχμαλώτων που απελευθερώνει ο Βίσμαρκ, παραβιάζουν τις πύλες της επαναστατημένης πόλης και κατακλύζουν τους δρόμους, όλο το επαναστατημένο Παρίσι είναι στα οδοφράγματα και υπερασπίζει με αφάνταστη τόλμη και πάθος την υπόθεσή του που είναι και υπόθεση όλων των λαών του κόσμου. Αυτοί οι άνδρες και οι γυναίκες, οι νέοι, οι γέροι και τα παιδιά που ατρόμητοι πέφταν στα οδοφράγματα, πέθαιναν με την πεποίθηση ότι αφήνουν και αθάνατη κληρονομιά στις επόμενες γενεές και στην Ιστορία.

---------------------

Αυτό που ήταν η Κομμούνα, αυτό είναι ο Σοσιαλισμός και τίποτε άλλο απ’ αυτό. Η δίχως τάξεις πανανθρώπινη παγκόσμια Κοινωνία μόνον απ’ αυτές τις χειραφετημένες λαϊκές μάζες είναι δυνατό να οικοδομηθεί και από κανέναν άλλο δήθεν για λογαριασμό τους.

Η Ρόζα Λούξεμπουργκ δίνει τον ακόλουθο ορισμό: «Η ουσία της Σοσιαλιστικής Κοινωνίας έγκειται σε τούτο: ότι η μεγάλη εργαζόμενη μάζα παύει να είναι μια μάζα διευθυνόμενη και αρχίζει αντίθετα να ζει με όλο της το είναι ολόκληρη την ενεργό οικονομική και πολιτική ζωή που τη διευθύνει με τον πιο αυτοκαθορισμό της όλο και πιο συνειδητά και πιο ελεύθερα».

Και ο Κορνήλιος Καστοριάδης: «Η φυσική και ανεμπόδιστη εκτύλιξη της αυτόνομης δημιουργικής δραστηριότητας των μαζών που εγκαθιστούν νέες μορφές συλλογικής ζωής, αυτή είναι η ουσία της σοσιαλιστικής αλλαγής. …Οι εργαζόμενες μάζες δεν μπορούν να πραγματοποιήσουν τον αντικειμενικό σκοπό της επανάστασής τους, παρά εάν οικοδομήσουν την ίδια τους την εξουσία σ’ όλους τους τομείς της κοινωνικής δραστηριότητας. …Η ύπαρξη των αυτόνομων οργάνων των μαζών συμβούλια, επιτροπές, κομμούνες, δεν είναι απλώς μια μορφή εξουσίας, αλλά αυτή η ίδια η Επανάσταση».

Τι είναι αυτό που λένε σοσιαλισμό σήμερα, άρχοντες και αρχόμενοι; Ο υπαρκτός σοσιαλισμός ή το κοινωνικό καθεστώς που υπάρχει σήμερα στη Ρωσία από ¾ του αιώνα και στις άλλες «σοσιαλιστικές» χώρες από σαράντα χρόνια.

Σ’ αυτές τις χώρες τα μέσα παραγωγής έχουν κρατικοποιηθεί και η οικονομία αναπτύσσεται επί τη βάσει σχεδίου. Αλλά οι εργαζόμενες μάζες όχι μόνο δεν είναι αυτές εκείνες που ασκούν την οικονομική και πολιτική εξουσία, αλλά έχουν στερηθεί και απ’ όλα, και τα πιο στοιχειώδη δημοκρατικά τους δικαιώματα, αυτά τα δικαιώματα που με τους αγώνες τους είχαν κατακτήσει μέσα στο παληό καθεστώς. Δεν έχουν δικαίωμα ούτε να συνέρχονται, ούτε να συνεταιρίζονται, ούτε να εκφράζονται, ούτε να εκλέγουν, ούτε να εκλέγονται, ούτε να απεργούν. Η εξουσία έχει αυστηρά μονοπωληθεί από το κόμμα και ένα ιεραρχικό σύστημα έχει επιβληθεί που παρακολουθεί, ελέγχει και κατασκοπεύει και το τελευταίο κύτταρο της κοινωνίας. Οι μάζες, αποστερημένες από κάθε δικαίωμα συμμετοχής στην πολιτική ζωή, βρίσκονται σε απίστευτη άγνοια και τροφοδοτούνται με τους πιο τερατώδεις μύθους. Το σύνολο των άμεσων παραγωγών έχει μετατραπεί σε άβουλο εκτελεστικό όργανο, στερημένο από κάθε δυνατότητα ενεργού συμμετοχής στη διαδικασία παραγωγής.

Εκείνοι που διευθύνουν είναι πάνω από κάθε έλεγχο και κάθε υπόνοια κριτικής ή ελέγχου από το μέρος των λαϊκών μαζών αντιμετωπίζεται με τις φυλακές, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τα ψυχιατρεία, τα εκτελεστικά αποσπάσματα. Οι διαφορές στους μισθούς και στα ημερομίσθια είναι απίστευτα τερατώδεις.

Η ισότης, αυτό το ιδεώδες που με πύρινα γράμματα είχαν αναγράψεις τις Σημαίες τους οι επαναστατημένες μάζες σ’ όλες τις μεγάλες στιγμές της ιστορίας τους, έχει από επίσημα Συνέδρια σ’ αυτές τις «σοσιαλιστικές» χώρες καταγγελθεί, καταδικαστεί και στιγματιστεί σαν αντιδραστική, μικροαστική ουτοπία. Ένας χοντροειδής και ηλίθιος σωβινισμός που δεν διαφέρει και πολύ από τον ρατσισμό του Χίτλερ καλλιεργείται στις μάζες. Οι εθνικές μειονότητες και οι εβραίοι περιφρονούνται και καταδιώκονται όπως και στο παληό τσαρικό καθεστώς.

-------------------------

Ο «υπαρκτός σοσιαλισμός» δεν είναι θεωρία. Είναι το καθεστώς που έχει επιβληθεί σε μια ολόκληρη σειρά από χώρες διαφορετικής οικονομικής και εκπολιτιστικής ανάπτυξης. Μπορούμε να το δούμε, να το ακούσουμε, να το ψάξουμε, να πάμε εκεί, να ρωτήσουμε αυτούς που έχουν πάει κ.τ.λ. Ένα μόνον δεν πρέπει να κάνουμε, να πιστέψουμε αυτά που λένε οι ίδιοι ή εκείνοι που έχουν σκοπό να επιβάλλουν κι εδώ ένα όμοιο καθεστώς.

Εκτός από τα Κομμουνιστικά Κόμματα και όλα σχεδόν, δίχως εξαίρεση, όλων των πολιτικών αποχρώσεων τα κόμματα, υπόσχονται, όταν με «την ψήφο του λαού» πάρουν την εξουσία, πολύ ή λίγο σοσιαλισμό. Θα δούμε πιο κάτω το λογής σοσιαλισμός είναι αυτός που υπόσχονται.

Εκτός από τις χώρες του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και μια άλλη ολόκληρη σειρά «Σοσιαλιστικών δημοκρατιών» έχει κάνει την εμφάνισή της μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Είναι σχεδόν όλες, με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι χώρες που τους αποικιοκράτες ή τους πασάδες αντικαταστήσανε δεξιές ή «αριστερές» μιλιταριστικές κλίκες. Αυτοί θεωρούν το καθεστώς τους «σοσιαλιστικό» για μόνο το λόγο ότι αυτό είναι ολοκληρωτικό. Και για τίποτε άλλο. Ούτε σχέδια για βιομηχανοποίηση ή «δημιουργία των υλικών προϋποθέσεων για το σοσιαλισμό» κ.τ.λ. Σ’ αυτά «άρχουσα τάξη» είναι οι στρατιωτικοί. Και η δουλειά τους είναι ο διαρκής πόλεμος μεταξύ τους. Ένα δίχως διακοπή ανθρωπομακελειό είναι η καθημερινή ζωή αυτών των χωρών. Το αίμα και ο ιδρώτας εκατομμυρίων σκλάβων του πετρελαίου και των ορυχείων μετατρέπεται σε αεροπλάνα, τανκς, κανόνια, ενώ οι λαοί αυτών των χωρών ζουν στην πιο απίστευτη αθλιότητα και χιλιάδες παιδιά πεθαίνουν κάθε μέρα. Και, φυσικά, πίσω απ’ αυτούς κρύβεται η Σία και η Κα-Γκε-Μπε και οι πολεμικές βιομηχανίες.

----------------------------

Καμιά λέξη στην Ιστορία δεν έχει υποστεί τόση παραποίηση, κακοποίηση, διαστρέβλωση, εξευτελισμό όσο η λέξη σοσιαλισμός. Αυτό που έδινε χαρά και ελπίδες στους απόκληρους και τους καταπιεζόμενους του κόσμου, αυτό το γεμάτο φως και αλήθεια όραμα για μια παγκόσμια κοινότητα χειραφετημένων λαών, αυτό που κάτω από τη Σημαία του αγωνίστηκαν και έδωσαν τη ζωή τους χιλιάδες και χιλιάδες προλετάριοι, έγινε σήμερα λάσπη και βούρκος, απάτη, ψέμα, υποκρισία και κάτεργο για τους λαούς.