Από τον 2^ο χάρτη
της Νέας Τοπολογίας
www.tristero.gr

Να αποσαφηνίσουμε καταρχήν τί εννοούμε όταν χρησιμοποιούμε την έννοια "ρεφορμισμός", γιατί εύκολα αποδίδεται από τον καθένα που θεωρεί τον εαυτό του ριζοσπάστη. Εμείς θεωρούμε ως ρεφορμισμό κάθε οργανωμένη πολιτική πρόταση όταν κινείται μέσα σε αποδεκτά θεσμικά πλαίσια αντίδρασης στο υπάρχον και δεν προπαγανδίζει την ολική ανατροπή του. Ότι δηλαδή δεν έχει ως πρόταγμα τη ρήξη με τον υπάρχον ή ότι δεν πράττει τη ρήξη. Παράδειγμα του πρώτου είναι π.χ. η Attac! που θέλει απλά ένα πιο ανθρώπινο καπιταλισμό και του δεύτερου τα ΚΚ που ενώ μιλάνε για κατάργηση του καπιταλισμού δεν έρχονται σε κανένα σημείο σε ρήξη μαζί του. Είναι βέβαια αναπόφευκτο όλες οι κρίσεις περί του τί είναι ρεφορμισμός να είναι υποκειμενικές και να ξεκινάνε από πολιτικές αρχές. Σημαντικό είναι όμως να τονιστεί ότι δε θεωρούμε αναγκαστικά την βάση των ρεφορμιστικών πολιτικών κομμάτων και οργανώσεων ή τους ανένταχτους που για διάφορους λόγους πορεύονται με το Κοινωνικό Φόρουμ τελεσίδικα ρεφορμιστές. Αλλιώς δεν πιστεύουμε ότι θα είχε μεγάλη σημασία να κατεβαίνουμε στις διαδηλώσεις αντιπαγκοσμιοποίησης ή γενικότερα σε κινητοποιήσεις που γίνονται για μερικά αιτήματα. Πιστεύουμε ότι υπό ορισμένες συνθήκες και συγκυρίες ο κάθε διαδηλωτής ή απεργός μπορούν να ριζοσπαστικοποιηθούν σε επίπεδο σκέψης ή πρακτικής. Ότι "όταν τα οικονομικά αιτήματα γίνονται συνθήματα ταξικής μάχης, είναι ήδη ξεπερασμένα ως αιτήματα και λειτουργούν μόνο ως σημεία αναγνωρίσεως ορισμένων συμπεριφορών που δίνουν ραντεβού στο χώρο της επανάστασης" ( "Η εσχάτη στράτευση", Γ. Λυκιαρδόπουλος)

Ο κύριος φορέας του ρεφορμισμού που καταχρηστικά προβάλλεται και ως η ηγέτιδα δύναμη του κινήματος ενάντια στην παγκοσμιοποίηση είναι το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ (WSF). Ιδρύθηκε αρχικά από λίγες ΜΚΟ και συνεδρίασε για πρώτη φορά στο Πόρτο Αλέγκρε το 2001 ταυτόχρονα με τις εργασίες του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF)¹ (στο Νταβός της ελβετίας) στο οποίο και δηλώνει ότι λειτουργεί ως αντίβαρο. Το πρωτοπαίδι του WSF είναι το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ (ESF) το πρώτο συνέδριο του οποίου διεξήχθη στη Φλωρεντία τον Οκτώβριο του 2002.² Το σύνθημα που επέλεξαν οι επικοινωνιακοί μάνατζερ των Κοινωνικών Φόρουμ και έμελλε να προβληθεί περισσότερο απ' όλα είναι το "ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός". Τα ζητήματα είναι ποιανού κόσμος θα είναι τελικά αυτός και ποιος θα παίρνει τις αποφάσεις για τα κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά θέματα και πώς. Και οι απαντήσεις σ' αυτό το ζήτημα στην ουσία δε θα μπορούσαν παρά να πηγάζουν ή από το ετερόνομο ή από το αυτόνομο πρόταγμα για τον τρόπο της κονωνικής θεσμισης. Στη Φλωρεντία ο τρόπος με τον οποίο προχώρησαν οι διαδικασίες δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης για τις προθέσεις των φόρουμ. Ο κόσμος που επιθυμούν στηρίζεται στις ίδιες εξουσιαστικές μορφές οργάνωσης που στηρίζεται κι αυτός. Στην ουσία προτείνουν τον "εξανθρωπισμό" και όχι την ανατροπή. Τα Κοινωνικά Φόρουμ καταλήγουν να μιμούνται την ιεραρχική δομή του υποτιθέμενου "εχθρού" τους. Ένα διεθνές, μη κυβερνητικό σώμα που προσπαθεί να διαμορφώσει την παγκόσμια αντίθεση χωρίς να υπολογίζει τη γνώμη των κοινωνιών για τις οποίες εμφανίζεται να παλεύει.

Στη Φλωρεντία οι οργανωτές προσπάθησαν να ισχυροποιήσουν την αξιοπιστία τους ως ηγέτες των κοινωνικών κινημάτων της Ευρώπης ευελπιστώντας στην καρέκλα που θα τους βάλει στο τραπέζι σαν ίσους συνομιλητές στο παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης που προωθούν. Στο μοντέλο αυτό οι ΜΚΟ κάθονται στο τραπέζι μαζί με τις πολυεθνικές και τις εθνικές κυβερνήσεις. Δεν είναι φυσικά τυχαίο που στη λίστα με τους σπόνσορες (!) των Φόρουμ συναντάμε ονόματα όπως Ford Foundation, Canadian Ministry of Foreign affairs κλπ.

Ο ρεφορμισμός και η εναντίωση σε όψεις μόνο της διεθνοποίησης έχουν και συγκεκριμένα βελτιωτικά αποτελέσματα ή μπαίνουν σε ενδοκαπιταλιστικές διαμάχες προς όφελος και προς ισορρόπηση αντιθέσεων του διεθνοποιούμενου καπιταλισμού. Ένα μικρό αλλά ενδεικτικό παράδειγμα: Στο συνέδριο Πόρτο Αλέγκρε ΙΙ, που διεξήχθη τον Φλεβάρη του 2002, συμμετείχαν κυρίως αριστερές πολιτικές ομάδες και οργανώσεις από γαλλία, ιταλία, ηπα, βραζιλία και απ΄ τις γειτονικές αργεντινή και ουρουγουάη. Βρέθηκαν ενωμένοι τύποι όπως ο πρώην υπουργός εσωτερικών της γαλλίας Chevenement, ο υποψήφιος (τότε) για την προεδρεία της βραζιλίας και αρχηγός του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος Λουίζ Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα (θαυμαστής του Κάστρο και του Τσάβεζ) και οι βάσκοι εθνικιστές της "Batasuna" κάτω από τη σημαία του πολέμου ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό. Αλλά και ενάντια στο μεγάλο "εχθρό"- τις ηπα. Έτσι οι εργασίες του συνεδρίου έκλεισαν με μια κινητοποίηση ενάντια στην FTΤA ("Ελεύθερη Ζώνη Συναλλαγών στην Αμερική" μια ζώνη ελεύθερου εμπορίου που σχεδιάζεται να περιλαμβάνει όλη την αμερικανική ήπειρο -από την αλάσκα ως τη γη του πυρός) που προωθείται με πιεστικούς ρυθμούς από τις ηπα. Ο πρόεδρος ντα Σίλβα είναι ενάντια στη FTΤA γιατί θα αποτελέσει ανταγωνιστική ένωση για τη Mercosur- όπου κυριαρχεί η βραζιλία και στην οποία συμμετέχουν και αργεντινή, παραγουάη και ουρουγουάη. Η ΕΕ από την άλλη στηρίζει τις προσπάθειες του ντα Σίλβα γιατί ήδη βρίσκεται σε συνεργασία με την Mercosur και δε βλέπει με θετικό μάτι την δημιουργία της FTTA. Θέλουμε να καταδείξουμε ότι η εναντίωση σε μια όψη της διεθνοποίησης του καπιταλισμού, σε μια συμφωνία "ελεύθερου" εμπορίου, ταιριάζει μια χαρά στους ενδοκαπιταλιστικούς ανταγωνισμούς και δε μπορεί να λειτουργήσει, εάν αρκεστεί σ' αυτό το επίπεδο, προς ανατρεπτική κατεύθυνση. Βέβαια δεν περιμέναμε τίποτα άλλο από τον αρχηγό ενός κράτους, το ζήτημα όμως είναι ότι οι ρεφορμιστικές οργανώσεις σέρνουν πίσω από τέτοια αιτήματα χιλιάδες κόσμο, ρίχνοντας ουσιαστικά νερό στο αυλάκι της διεθνοποίησης που ευαγγελίζονται ότι θέλουν να ανατρέψουν.

Λογικό αποτέλεσμα όλων των προαναφερόμενων είναι ότι πολλές εκ των οργανώσεων που κινητοποιούνται ενάντια στη διεθνοποίηση είναι σα να ανακαλύπτουν τα δεινά του καπιταλισμού μόνο σε υπερκρατικό και υπερεθνικό επίπεδο. Λες και όλα τα δεινά πηγάζουν μόνο μέσα από το ΔΝΤ, τον ΠΟΕ, την Παγκόσμια Τράπεζα, τους G8 κλπ. λες και η καπιταλιστική σχέση δεν ξεκινάει εκεί στη βάση της κοινωνίας, στην καθημερινότητα, στην εργασία. Αντί λοιπόν να αναζητηθούν τα δεινά της εκμετάλλευσης σε τοπικό, καθημερινό επίπεδο η αναζήτηση και η διαμαρτυρία ξεκινάει για πολλούς στο ακριβώς αντιδιαμετρικό επίπεδο. Στην κορυφή. Έτσι πιάνει τόπο και η άποψη ότι για όλα ευθύνονται οι υπερεθνικές δομές της διεθνοποίησης και οι κυβερνήσεις των εθνών-κρατών (τι να κάνουνε οι καημένες;) σύρονται πίσω από τις αποφάσεις των μεγάλων αφεντικών.

Attac! (σιγά…)

Η κριτική σε οργανώσεις τύπου Attac! αποτελεί τον πυρήνα της αντί-ρεφορμιστικής κριτικής. Σημαντικό, σ' αυτό το πλαίσιο, είναι το ερώτημα εάν ορισμένα πολιτικά αιτήματα, όταν "περνούν στις μάζες" ή καλύτερα όταν γίνονται αιτήματα ενός κινήματος, προάγουν απελευθερωτική δυναμική ή εάν αποτελούν συμπλήρωμα (αφομοιώσιμο) της κυρίαρχης πρότασης. Και ειδικά στη κριτική της "παγκοσμιοποίησης του κεφαλαίου" που θέτει στο επίκεντρο τα φαινόμενα της οικονομικής σφαίρας, οργανώσεις τύπου Attac! αντιπαραθέτουν εναλλακτικές οικονομικές προτάσεις χωρίς να ακουμπούν τις αιτίες και το υπόβαθρο της διεθνοποίησης της κυριαρχίας (της οποίας μόνο μια συνισταμένη είναι η οικονομική σφαίρα). Με το ίδιο τρόπο άλλωστε μιλάει ενάντια στην διεθνοποίηση και η λαϊκιστική ακροδεξιά.

Αλλά ακόμη και περιοριζόμενοι στο επίπεδο της οικονομικής σφαίρας το ζήτημα είναι μια δίκαιη κατανομή του πλούτου (..εάν αυτό είναι ποτέ εφικτό); Το ζήτημα είναι "οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη" ή μήπως όσο υπάρχει το κέρδος-υπεραξία, οι άνθρωποι θα είναι υποχρεωτικά "κάτω" από αυτά; Το ζήτημα είναι να δοθεί 1% από τις παγκόσμιες χρηματοοικονομικές συναλλαγές στο χρέος του "τρίτου" κόσμου; Το ζήτημα είναι μια κοινωνικά αποδεκτή κατανομή των κερδών; Της καπιταλιστικής ανάπτυξης; Αυτή η εσκεμμένα μυωπική κριτική στο καπιταλιστικό προτσές παραγωγής και διανομής δεν έχει τίποτε το ανατρεπτικό, με την έννοια ότι δε θέλει να γκρεμίσει το υπάρχον αντιθέτως το αποδέχεται και διαμαρτύρεται για να λειτουργήσει "καλύτερα", πιο σοσιαλδημοκρατικά: το πρόβλημά τους δεν είναι ο καπιταλισμός αλλά το αχαλίνωτο και σπεκουλαδόρικο στοιχείο του. Η Attac! και τα Κοινωνικά Φόρουμ τελικά αποτελούν την εξωκοινοβουλευτική σοσιαλδημοκρατία.

Όταν τα ραντεβού των Κοινωνικών Φόρουμ αρχίσουν να εμφανίζονται ως ο κύριος φορέας της πολιτικής των κοινωνικά ευαισθητοποιημένων κομματιών (και των ηγετών τους), τα προγράμματα και οι θέσεις τους θα αποκτήσουν μεγάλο βάρος στην παγκόσμια πολιτική σκακιέρα. Νέες γραφειοκρατικές ΜΚΟ θα εισέρχονται σ' αυτά προσφέροντάς τους μεγαλύτερο ρεύμα και προωθώντας ακόμα περισσότερο την πιπίλα του "ενεργού πολίτη", της "κοινωνικής αντιπροσώπευσης". Κάτι που οδηγεί ύπουλα τις ριζοσπαστικές μορφές αυτοδιάθεσης και αυτοδιαχείρισης έξω από το παιχνίδι. Απορροφά την κοινωνική δυσαρέσκεια προσφέροντας στον καθένα ένα βήμα να εκφράσει τις αντιθέσεις του εκεί που υποτίθεται πως θα εισακουστεί. Τα φόρουμ θα τις λάβουν υπόψη τους αλλά φυσικά η τελική απόφαση για την προώθηση των αιτημάτων θα ανήκει στα κεντρικά συμβούλια των ηγετών του. Τα φόρουμ όμως θα αποκτήσουν έτσι δύναμη. Πιθανόν τα Φόρουμ να κληθούν να καταλάβουν τον πολιτικό χώρο που αφήνει πίσω της η ανυπαρξία της Αριστεράς σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Όπως πριν από καμιά 20αριά χρόνια κάνανε οι οικολόγοι- πράσινοι υπό άλλες συνθήκες. Σήμερα όμως συνκυβερνούν με τους σοσιαλτεχνοκράτες σε πολλά κράτη της ΕΕ, αποφασίζοντας μεταξύ άλλων για την συνέχιση πυρηνικών δοκιμών, για πολέμους, για όλα αυτά που υποτίθεται ότι υπήρξαν η έναρξη της εναντίωσης τους…

Ένα νέο άλογο μπαίνει λοιπόν στην κούρσα. Και η μορφή του ταιριάζει απόλυτα στη νέα τοπολογία. Ξεχάστε την παλιά σοσιαλδημοκρατία. Στη θέση της πεθαμένης αριστεράς τρέχει τώρα η Ρεφορμιστική Διεθνής.

σημειώσεις: