Εκδόθηκε από την  Αντιεξουσιαστική Ομάδα Μυτιλήνης για την εκδήλωση που διοργάνωσε στις 19 & 20 Απρίλη 2002 μαζί με το "Πελίτι"

 γενετική μηχανική

Αρχείο PDF
(0.424 MB)

 

  

ΕΝΑΝΤΙΑ στη ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ του ΧΡΗΜΑΤΟΣ
για την ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ του ΣΠΟΡΟΥ της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

μια παλιά (και ξεχασμένη;) ιστορία

Κάθε πολιτισμός ανακάλυψε, μετέφερε και καλλιέργησε την τροφή του στους τόπους που διέμενε, καθορίζοντας την ιδιαίτερη διατροφική του κουλτούρα. Μέσα από τη φυσική επιλογή και την επιλεκτική ανθρωπογενή διασταύρωση, κάποια καλλιεργούμενα είδη εξελίχθηκαν και προκρίθηκαν έναντι άλλων, με αποτέλεσμα τη δημιουργία αυτού που ονομάζουμε σήμερα ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ (ΝΤΟΠΙΑ) ΠΟΙΚΙΛΙΑ.

Οι ποικιλίες αυτές, με την πάροδο εκατοντάδων ετών, ανέπτυξαν μια σειρά χαρακτηριστικών, άμεσα συνδεδεμένων με τις παραδοσιακές καλλιεργητικές πρακτικές,  παρέχοντας τη διατροφική βάση των ανθρώπινων κοινωνιών μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα. Κύριο χαρακτηριστικό των παραδοσιακών ποικιλιών αποτελεί η προσαρμοστικότητά τους στα περιβάλλοντα στα οποία αναπτύχθηκαν, αφού η εξέλιξή τους καθοδηγήθηκε από τους περιορισμούς που έθεταν οι κλιματολογικές συνθήκες (θερμοκρασία, υγρασία, τύποι εδαφών). Επίσης, παρουσιάζουν ανθεκτικότητα σε ασθένειες, καθώς έχουν αναπτύξει μηχανισμούς άμυνας με την πολύχρονη παρουσία και την παράλληλη εξέλιξή τους με το αγροτικό σύστημα. Καλλιεργούνται με ελάχιστα ποσά εισροών (λίπανση, άρδευση, επιπρόσθετες χημικές ουσίες), με συνέπεια την ασφάλεια των προϊόντων (απουσία χημικών ουσιών) και την οικολογική ισορροπία του αγροτικού οικοσυστήματος, καθώς ελαχιστοποιείται η ανθρώπινη, μηχανική κυρίως, παρέμβαση.

Στα πλαίσια αυτού του συστήματος γεωργικής παραγωγής, οι καλλιεργητές διατηρούν την αυτονομία και την ελευθερία τους από διαμεσολαβημένες εμπορικές σχέσεις για την εξασφάλιση νέων σπόρων, λιπασμάτων και λοιπών πρόσθετων ουσιών, καθώς το όλο σύστημα βασίζεται στη γη και στην ανθρώπινη εργασία.

Πόσο “Πράσινη” και πόσο “Επανάσταση”;

Με την έλευση της Πράσινης Επανάστασης, προωθήθηκε η εκβιομηχάνιση και η εντατικοποίηση της γεωργικής παραγωγής. Από τη δεκαετία του 1950, η αναπτυσσόμενη χημική βιομηχανία, αφού είχε δοκιμάσει τα προϊόντα της σε δύο παγκόσμιους πολέμους, στήριξε και προώθησε το μετασχηματισμό της γεωργικής παραγωγής προς ένα σύστημα βασισμένο στην αυξημένη ποσότητα εισροών (συνθετικών λιπασμάτων, βιοκτόνων, νερού), την εκτεταμένη χρήση γεωργικών μηχανημάτων, την επέκταση των μονοκαλλιεργειών και την αυξημένη χρήση νέων, υψηλής απόδοσης, υβριδίων.

Τα ΥΒΡΙΔΙΑ προκύπτουν από τη διασταύρωση δύο διαφορετικών ποικιλιών (ή γενετικών σειρών) του ίδιου είδους. Οι υβριδικές ποικιλίες παρουσιάζουν βελτιωμένα χαρακτηριστικά σε σχέση με τις γονικές, όπως αυξημένη παραγωγικότητα, ταχύτερη αύξηση, που δίνει τη δυνατότητα πολλαπλών εσοδειών το χρόνο, και ανθεκτικότητα σε ακραία καιρικά φαινόμενα. Οι ιδιότητες, όμως, αυτές, δεν μπορούν να εκδηλωθούν παρά μόνο με την προσθήκη λιπασμάτων, την εκτεταμένη χρήση βιοκτόνων και την αυξημένη άρδευση. Επίσης, τα υβρίδια παράγουν σπόρους που δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν, αφού είτε είναι στείροι, είτε δε δίνουν φυτά με τα ίδια βελτιωμένα χαρακτηριστικά.

Το νέο, αυτό, γεωργικό μοντέλο προκάλεσε την πτώχευση του αγροτικού τοπίου, καθώς με την επέκταση των μονοκαλλιεργειών και τη χρήση βαρέων μηχανημάτων, εξαφανίστηκαν φυσικοί φράχτες, ρέματα και κομμάτια της αυτοφυούς χλωρίδας, οδηγώντας στην ομογενοποίηση του τοπίου και τη μείωση της ποικιλότητας, τόσο των εκμεταλλεύσιμων φυτών και ζώων όσο και της "άγριας" χλωρίδας και πανίδας.

Η αυξημένη χρήση συνθετικών λιπασμάτων και χημικών βιοκτόνων οδήγησε στη ρύπανση και στην υποβάθμιση της γης με ξένες προς αυτήν ουσίες, μέρος των οποίων, με την έκπλυσή τους, καταλήγουν και επιβαρύνουν τις υδάτινες απορροές (ρυάκια, ποτάμια, λίμνες, θάλασσες) και τον υδροφόρο ορίζοντα. Ο τελευταίος, με τις εκτεταμένες αρδεύσεις, απ' τη μια υποχωρεί και από την άλλη, στις παραθαλάσσιες περιοχές, δέχεται την είσοδο αλμυρού νερού, οδηγώντας στο φαινόμενο της υφαλμύρωσης. Οι εκτεταμένες αρδεύσεις, σε συνδυασμό με τις βιομηχανοποιημένες καλλιεργητικές πρακτικές, αφήνουν το έδαφος "στεγνό" από θρεπτικά συστατικά, και μετατρέπουν εύφορες γαίες σε αλατοποιημένες ερήμους.

Η αύξηση, αυτή, στις εισροές οδήγησε και στην αύξηση του κόστους παραγωγής και στη δυναμική εισαγωγή του παράγοντα κεφαλαίου στον τομέα της γεωργίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη συρρίκνωση του αγροτικού πληθυσμού με την εξαφάνιση των μικροκαλλιεργητών, την έξοδό τους προς τα αστικά κέντρα και τη σταδιακή προλεταριοποίησή τους, εξέλιξη απαραίτητη για την, στηριζόμενη στη βαριά βιομηχανία, ανάπτυξη του δυτικού κόσμου και την κάλυψη των αναγκών του μεταπολεμικού καταναλωτικού προτύπου. Παράλληλα, όσοι συνεχίζουν να ζουν από τη γεωργία μετατρέπονται σε αγρότες-επιχειρηματίες, ολοένα και περισσότερο εξαρτώμενοι από τις αγροχημικές υπερεθνικές εταιρίες.

Οι εταιρίες αυτές, στηριζόμενες στο ιδεολόγημα της αύξησης στην παγκόσμια παραγωγή τροφής που θα εξάλειφε την πείνα από τον τρίτο κόσμο, επεκτάθηκαν, τόσο ως προς το μέγεθός τους, "συγχωνεύοντας" μικρότερες εταιρίες όσο και ως προς το εύρος των δραστηριοτήτων τους, καθώς μετατράπηκαν σταδιακά σε σποροαγροχημικές. Η, σκοπίμως, ελλειμματική αυτή ανάλυση στο πρόβλημα της πείνας, που το θεωρούσε ζήτημα ποσότητας της παραγόμενης τροφής και όχι διανομής της, έκρυβε την αλλαγή στην ποιότητα της αποικιοκρατικής-εκμεταλλευτικής σχέσης του δυτικού με τον υπόλοιπο κόσμο.

Η νέα τεχνολογία της τροφής και του κέρδους

50 χρόνια μετά, το πρόβλημα του υποσιτισμού όχι μόνο δε λύθηκε αλλά εξακολουθεί να διευρύνεται, για να εμφανιστεί, σήμερα, η γενετική μηχανική και οι εταιρίες κολοσσοί που την προωθούν, θέλοντας να χρησιμοποιήσουν το ίδιο ιδεολόγημα για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων τους. Μόνο αφελείς, θα πίστευαν πως υπάρχει άλλος στόχος, πέρα από το κέρδος και την επέκταση του ελέγχου και σε άλλες σφαίρες της κοινωνικής ζωής.

Η ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ, είναι ένας συνδυασμός τεχνικών που κάνουν εφικτή τη μεταφορά γονιδίων από έναν οργανισμό σε έναν άλλο. Τα γονίδια, βρίσκονται στον πυρήνα κάθε κυττάρου και αποτελούν τμήματα του DNA, καθώς και το "καλούπι" για τη δημιουργία πρωτεϊνών. Οι πρωτεΐνες "αποφασίζουν" από τί θα φτιαχτεί ένας οργανισμός και, σε συνδυασμό με το περιβάλλον, για το πώς αυτός θα εξελιχθεί. Οι ανθρώπινες τρίχες ή η αιμογλοβίνη στο αίμα μας δημιουργούνται από πρωτεΐνες. Οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί είναι οργανισμοί, άγνωστοι στη φύση, που κατασκευάζονται σε κάποιο εργαστήριο με την προσθήκη γονιδίων από κάποιο άλλο φυτό, ζώο, βακτήριο ή ιό. Κόβοντας και ράβοντας το DNA, μπορεί να εισαχθεί, για παράδειγμα, ένα γονίδιο βοδιού, το οποίο παράγει αυξητικές ορμόνες, σε κάποιο ψάρι ή ένα γονίδιο ψαριού, που το κάνει ανθεκτικό στο ψύχος, σε ντομάτες ή φράουλες. Η επιστημονική γνώση γύρω από το τί ακριβώς κάνει ένα γονίδιο και ποιες λειτουργίες μπορεί να αναστρέψει η να προκαλέσει είναι εξαιρετικά ελλιπής. Ακόμη, η διαδικασία αυτή δεν έχει καμία σχέση με τη συμβατική βελτίωση των ειδών, η οποία είναι μακροχρόνια, και γίνεται με διασταύρωση επιλεγμένων γονέων και ανταλλαγή γονιδίων μέσα στο ίδιο είδος. Αποτελεί, μάλιστα, μια δραστικότατη επέμβαση στην εξελικτική διαδικασία, καταργώντας φυσικούς φραγμούς μεταξύ διαφορετικών ειδών, οι οποίοι χρειάστηκαν εκατομμύρια χρόνια για να δημιουργηθούν.

Από αυτή τη διαδικασία, μπορούν να απελευθερωθούν στη φύση γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί οι οποίοι αποτελούν έναν άγνωστο παράγοντα για τις φυσικές διεργασίες, με απρόβλεπτες και ανεξέλεγκτες συνέπειες για την οικολογική ισορροπία. Ο κύριος κίνδυνος που μπορεί από τώρα να διαγνωστεί εστιάζεται στη μείωση της ποικιλότητας των φυσικών συστημάτων. Για παράδειγμα, γύρη από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς μπορεί να μεταφερθεί, και να προκαλέσει γενετική μόλυνση σε κοντινές καλλιέργειες και αυτοφυή φυτά, με αποτέλεσμα τη μείωση της γενετικής ποικιλότητας. Ακόμη, τα νέα αυτά είδη, άγνωστα, χωρίς φυσικούς εχθρούς και ανθεκτικά σε ζιζανιοκτόνα και σε ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες, είναι πιθανό να εισβάλουν και να κυριαρχήσουν στα φυσικά συστήματα, προκαλώντας τον εκτοπισμό των γηγενών ειδών, με αποτέλεσμα τη μείωση της ποικιλότητας των ειδών, αλλά και των οικοσυστημάτων. Επίσης, αντίθετα με τους ισχυρισμούς των υπερεθνικών εταιριών γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, η χρήση ζιζανιοκτόνων αντί να μειωθεί, αυξάνεται, καθώς πλέον τα μεταλλαγμένα καλλιεργούμενα είδη είναι ανθεκτικά στο συγκεκριμένο ζιζανιοκτόνο της εταιρίας που τα παράγει. Έτσι, οι αγρότες μπορούν να ψεκάζουν ολόκληρο το χωράφι και όχι επιλεκτικά τα ζιζάνια. Τέτοια γενικευμένη χρήση μπορεί να προκαλέσει ανθεκτικότητα σε αρκετά απ' τα ζιζάνια, ώστε απ' τη μια να χρειαστεί στο μέλλον να αυξηθεί η χρησιμοποιούμενη ποσότητα και απ' την άλλη να δημιουργηθούν υπερ-ανθεκτικά ζιζάνια.

Έχοντας αγοράσει πλήθος μικρότερων εταιριών βιοτεχνολογίας, οι εταιρίες-κολοσσοί ελέγχουν την έρευνα σε πανεπιστήμια, συντονίζουν τις ενέργειές τους έχοντας δημιουργήσει λόμπι άσκησης πολιτικών πιέσεων στις κυβερνήσεις και προωθούν τα συμφέροντά τους μέσω παγκοσμίων οργανισμών, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ). Οι παραγωγοί, είναι πλήρως εξαρτώμενοι και υποχρεωμένοι να αγοράζουν κάθε χρόνο νέους σπόρους, να πληρώνουν ποσοστά χρήσης της τεχνολογίας και να χρησιμοποιούν όλο το πακέτο προϊόντων των εταιρειών, όπως  βιοκτόνα και ζιζανιοκτόνα. Έτσι, η εταιρική κυριαρχία, "επικυρωμένη" και από διεθνείς εμπορικές συμβάσεις που επιβάλλουν την εμπορεία των προϊόντων, τα οποία προέρχονται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, σε χώρες που έχουν επιφυλάξεις για τις επιπτώσεις τους στην υγεία και το περιβάλλον, επεκτείνεται. Στο επίπεδο, δε, της κατανάλωσης, τα τρόφιμα με γενετικά τροποποιημένα συστατικά, λανσάρονται στα ράφια των supermarket ανάμεσα στα υπόλοιπα, χωρίς καμία σήμανση, ρύθμιση την οποία, στο όνομα του ελεύθερου εμπορίου, διατηρούν με τις πιέσεις τους οι εν λόγω υπερεθνικές.

Πατέντες: το copyright της ύπαρξης

Βασιζόμενες στο ίδιο δόγμα, της πλήρους απελευθέρωσης του εμπορίου, οι υπερεθνικές εταιρίες κατάφεραν διεθνώς να προσαρμόσουν τη νομοθεσία στα μέτρα τους, σε ότι αφορά στο δικαίωμα της αποκλειστικής χρήσης γενετικού υλικού φυτών, ζώων, ακόμη και ανθρώπων. Ο Π.Ο.Ε. προωθεί και επιβάλλει πλήθος συνθηκών και νομικών συμφωνιών, με αποκορύφωμα τη συμφωνία TRIPs (Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights - Ζητήματα Εμπορίου για τα Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας) που βρίσκεται σε ισχύ από την 1/1/2000 και αφορά και στα 142 κράτη-μέλη του οργανισμού. Τα κράτη αυτά, έχουν την υποχρέωση να προσαρμόσουν τη νομοθεσία τους, ώστε να επιτρέπεται το πατεντάρισμα γονιδίων φυτών, ζώων, βακτηρίων ή ιών. Αυτό σημαίνει ότι οι εταιρίες αποκτούν το αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης του συγκεκριμένου γονιδίου, που τους "ανήκει", καθώς και της πώλησης οποιουδήποτε προϊόντος προέρχεται ή περιέχει το γονίδιο αυτό, με χρονικό ορίζοντα 20-30 ετών. Αυτό που στο βάθος επιζητεί η βιομηχανία, είναι η πνευματική ιδιοκτησία του βασικού δομικού υλικού, του γονιδίου. Όποιος κατέχει τα γονίδια, κατέχει την τεχνολογία και όλες τις χρήσεις της. Έτσι επικυρώνεται το αθόρυβο πέρασμα του παγκόσμιου γενετικού πλούτου από τη φυσική του δεξαμενή στο εμπορικό τραπέζι εταιριών-κυβερνήσεων-ερευνητών.

Βιοπειρατεία: η αποικιοκρατία των υπερεθνικών

Αφού εξασφαλίστηκε το νομικό υπόβαθρο για την αποκλειστική διακίνηση και ιδιοκτησία των γενετικών πόρων, οι εταιρίες προχωρούν στη συλλογή του γενετικού υλικού. Εδώ και χρόνια, κυρίως στη Λατινική Αμερική, χρηματοδοτείται πλήθος ερευνητικών προγραμμάτων με αντικείμενο τη συλλογή και ταξινόμηση χιλιάδων φυτών και μικροοργανισμών. Με πρόσχημα την έρευνα, υπερεθνικές εταιρίες αλλά και πανεπιστήμια, πατεντάρουν τα ευρήματά τους λεηλατώντας το βιολογικό πλούτο του πλανήτη. Αυτά τα προγράμματα βιοέρευνας, που εύστοχα χαρακτηρίζονται ως προγράμματα ΒΙΟΠΕΙΡΑΤΕΙΑΣ, πλήττουν κυρίως τους ιθαγενικούς πληθυσμούς, που βλέπουν τις προγονικές γνώσεις τους πάνω στη χρήση φαρμακευτικών φυτών, να γίνονται προϊόντα πλουτισμού και κέρδους για βορειοαμερικάνικες και ευρωπαϊκές εταιρίες και πανεπιστήμια. Παράλληλα, χάνουν, οριστικά, το δικαίωμα χρήσης των καλλιεργούμενων παραδοσιακών ποικιλιών, που οι ίδιοι εξέλιξαν και που εξελίχθηκαν μαζί τους, καθώς και των αυτοφυών φυτών που σεβάστηκαν και διατήρησαν για αιώνες.

Η λεηλασία της ζωής

Για την οποιαδήποτε προσπάθεια αντιμετώπισης της νέας πραγματικότητας που εξελίσσεται, κρίσιμο σημείο αποτελεί η κατανόηση, μέσα από την ανάλυση, των διεργασιών που την προάγουν, παρά το ότι δε μπορούμε να διαβλέψουμε, επακριβώς, όλες τις πτυχές αλλά κυρίως τις προοπτικές των εξελίξεων. Σήμερα, η λεηλασία του παγκόσμιου γενετικού υλικού, σηματοδοτεί το σύγχρονο ποιοτικό άλμα στην εξέλιξη του καπιταλισμού. Περνώντας από τις προκαπιταλιστικές παραγωγικές σχέσεις και κοινωνικές δομές στον πρώιμο καπιταλισμό του 19ου αιώνα, το εμπόρευμα απομακρύνεται, ολοκληρωτικά, από τον παραδοσιακό ρόλο του ως εργαλείο για την ικανοποίηση των βασικών ανθρώπινων αναγκών και αποκτά ανταλλακτική αξία. Έτσι, η αξία χρήσης του εμπορεύματος μεταφράζεται σε χρήμα (το οποίο συσσωρευόμενο παράγει κεφάλαιο), ενώ παράλληλα η ανθρώπινη εργασία γίνεται έμμισθη και αντιμετωπίζεται, όπως και η γη, ως παραγωγικός συντελεστής.

Χρησιμοποιώντας ως βασικό ιδεολογικό υπόβαθρο για την εξέλιξη του ως σύστημα την ανάπτυξη, ο καπιταλισμός στα μέσα του 20ου αιώνα επεκτείνει τη διαδικασία της εμπορευματοποίησης σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής ζωής, του λαϊκού πολιτισμού και της προσωπικής εμπειρίας. Η κατανάλωση ανυψώνεται σε πίστη και δόγμα, ενώ η αντίληψη για την ευζωία συνδέεται άμεσα με την κατοχή υλικών αγαθών. Η κοινωνία της κατανάλωσης και του θεάματος, που διαμορφώνεται και ομογενοποιεί ολόκληρο τον δυτικό κόσμο, παρέχει στο σύστημα νέες δυνατότητες ανάπτυξης, ενώ ταυτόχρονα διαλύει την κοινωνική μνήμη και τις εικόνες κάθε άλλου τρόπου ζωής.

Στη δεκαετία του 1990, τα σημάδια της κρίσης είναι πλέον σαφή. Το σύστημα ακροβατεί ανάμεσα στην ύφεση και στην ολοκληρωτική του κατάρρευσή. Η κοινωνία της κατανάλωσης δε μπορεί, πλέον, να τροφοδοτεί τον καπιταλισμό με νέες προοπτικές ανάπτυξης, και ο παραδοσιακός τρόπος αντιμετώπισης των κρίσεων, με την πολεμική διαχείρισή τους, του προσφέρει απλές ανάσες. Ένα νέο εργαλείο χρειάζεται να χρησιμοποιηθεί ώστε να εξασφαλισθεί η συνέχεια και η μεγέθυνση του συστήματος. Το εργαλείο αυτό ακούει στο όνομα βιοτεχνολογία, και αποτελεί την τεχνολογική αιχμή της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Με τη χρήση της, η εμπορευματοποίηση ως διαδικασία, ενσωματώνει ολόκληρο το φάσμα της οργανικής ζωής. Η ίδια η ύπαρξη, αναλύεται κατακερματιζόμενη στα στοιχειώδη σωμάτιά της και η βασική δεξαμενή των γονιδίων μεταφέρεται στον κόσμο της αγοράς και του εμπορίου. Απέναντι σ' αυτή τη νεωτερική και υψηλά εξειδικευμένη τεχνολογία, οι κοινωνίες μένουν άφωνες. Όπως συνέβη και με την πυρηνική τεχνολογία, έτσι και τώρα, καταργείται κάθε κοινωνικός έλεγχος, δυνατότητα παρέμβασης και λήψης αποφάσεων από τους χρήστες. Αποτελώντας, σήμερα, το αποκορύφωμα του καπιταλιστικού σχεδίου για την κυριαρχία και τον έλεγχο πάνω στην ανθρώπινη και μη ανθρώπινη φύση, η βιοτεχνολογία μειώνει τη ζωή υποβιβάζοντάς την σε μια σειρά κωδικών και προϊόντων που μπορούν να πωλούνται, να αγοράζονται και να πατεντάρονται με τους όρους και τους νόμους της καπιταλιστικής αγοράς. Έχει, ήδη, ξεκινήσει να επαναπροσδιορίζεται ο έλεγχος της τροφής και της υγείας. Συγχρόνως, διαφαίνεται η προοπτική ελέγχου της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους και της σύνθεσης του ανθρώπινου πληθυσμού, καθώς και ο, εξ αρχής, ανασχεδιασμός των μορφών της ζωής για να εξυπηρετούν την παραγωγή κέρδους και κεφαλαίου.

"Πρέπει να βασιζόμαστε σε σωστή επιστήμη και όχι σε αυτό που ονομάζω ιστορική κουλτούρα, που δεν στηρίζεται σε σωστή επιστήμη. Η Ευρώπη έχει πολύ περισσότερη ευαισθησία στην κουλτούρα του φαγητού, η οποία αντιτίθεται στην επιστήμη του φαγητού. Αλλά στο μοντέρνο κόσμο πρέπει να διατηρήσουμε την έμφαση στην επιστήμη, Η καλή επιστήμη πρέπει να επικρατήσει σ' αυτές τις αποφάσεις."

Υπουργός Γεωργίας των Η.Π.Α. (1996)

"Αυτό που βλέπετε δεν είναι, απλώς, μια συγχώνευση των σποροπαραγωγικών εταιριών, είναι στη πραγματικότητα μια συγχώνευση που περικλείει ολόκληρη τη τροφική αλυσίδα."

Robert Fraloy, στέλεχος της Monsanto

Δρώντας Σήμερα...

Το να απαιτείς δικαιοσύνη από ένα εκ φύσεως άδικο σύστημα, μπορεί να αποτελεί ένα βήμα προς τη δημιουργία μιας ελεύθερης κοινωνίας, ή μια καταδικασμένη προσπάθεια μεταρρύθμισης του συστήματος αυτού, με τους δικούς του όρους. Εξαρτάται, από το εάν η διεκδίκηση άμεσων στόχων, εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο προσπάθειας κοινωνικής και πολιτικής ανατροπής. Αντίστοιχα, το να δημιουργείς παράλληλα, αυτόνομα εγχειρήματα, υπό τις παρούσες συνθήκες, για όσο σου επιτρέπεται και μπορείς να κατακτήσεις,  μπορεί να αποτελεί εφαρμογή στην πράξη και στο σήμερα της πρότασής σου για ένα διαφορετικό κόσμο, ή μια απομονωμένη, αυτοϊκανοποιούμενη νησίδα, ακίνδυνη και εύκολα αφομοιώσιμη από την εξουσία. Εξαρτάται, από το κατά πόσο ένα τέτοιο εγχείρημα επιδιώκει τη διάχυσή του στην κοινωνία, και από το εάν αποδέχεται μια ανακωχή με το σύστημα ή ακόμη και εάν βολεύεται μ' αυτήν.

 

...δημιουργώντας δίκτυα απελευθέρωσης

Αν και για μια μικρή οικονομικά εύρωστη ελίτ, η δυνατότητα κατανάλωσης "υγιεινών" βιολογικών τροφών φαίνεται να είναι μέχρι κάποιο σημείο εφικτή, για την πλειοψηφία των ανθρώπων δε φαίνεται να επιφυλάσσεται η ίδια τύχη. Η ολοκληρωτική κυριαρχία της πολιτικής των υπερεθνικών, σποροαγροχημικών εταιρειών, προξενεί άλλον έναν ταξικό, διατροφικό αυτή τη φορά, διαχωρισμό μεταξύ των ανθρώπων. Η προοπτική αυτή, σηματοδοτεί μια μη αντιστρεπτή διαδικασία, που θα εξαφανίσει οριστικά τη δυνατότητα παραγωγής τροφής έξω από τον εναγκαλισμό των εταιρειών. Παράλληλα, οδηγεί σταδιακά, αλλά αναπόφευκτα, στη μείωση της ποικιλότητας των καλλιεργούμενων ειδών, μέχρι τα γενετικά τροποποιημένα είδη που οι ίδιες παράγουν να είναι τα μοναδικά που θα καλλιεργούνται, με πιθανή εξαίρεση ζώνες παραγωγής τροφής για τη "διατροφική ασφάλεια" των αφεντικών. Προσπάθειες αντίστασης στην εξαφάνιση των παραδοσιακών ποικιλιών, αποτελούν τα Δίκτυα Συλλογής, Διατήρησης, Αναπαραγωγής και Ανταλλαγής Ντόπιων Σπόρων. Δίκτυα που στηρίζονται στην προσωπική έρευνα και προσπάθεια, στην αλληλοστήριξη και στην επικοινωνία μεταξύ των μελών τους, μακριά από εγχρήματες σχέσεις και εμπορικούς δεσμούς.

Ανάλογα εγχειρήματα, όπως τα Δίκτυα Ανταλλαγής Υπηρεσιών και Προϊόντων, οι Συνεργατικές Ενώσεις (κοοπερατίβες, κολλεκτίβες), ή οι αυτόνομες αγροτικές κοινότητες, αντιστρατεύονται τη λογική του κέρδους, του κοινωνικού ανταγωνισμού και της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης. Βασιζόμενα στην αλληλεγγύη, την αλληλοβοήθεια, την κοινοκτημοσύνη, τις μη ιεραρχικές σχέσεις, συναποτελούν ένα κοινωνικό πεδίο αντίστασης στην εξουσία αλλά και προώθησης της αυτονομίας και της αυτοδιεύθυνσης στην ατομική και συλλογική πρακτική της καθημερινότητας.

Για να αρχίσει να δίνεται τέλος, σ' έναν κόσμο που εδώ και δεκαετίες λεηλατεί το περιβάλλον, απομυζεί τους φυσικούς πόρους, ισοπεδώνει τους ανθρώπινους πολιτισμούς, διαβρώνει τις κοινωνικές σχέσεις. Για να αρχίσει να δημιουργείται ένας κόσμος αυτοκαθοριζόμενων ατόμων, αυτόνομων κοινοτήτων, αυτοοργανωμένων χώρων δουλειάς, χωρίς εξουσιαστές και εξουσιαζόμενους.

Για μια ζωή με αξιοπρέπεια, αλληλεγγύη, ελευθερία.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

Παραδοσιακές Ποικιλίες που χάνονται

Ρύζι:

Οι χιλιάδες ποικιλίες ρυζιού που καλλιεργούνταν για αιώνες στη Ν.Α. Ασία, έχουν σήμερα αντικατασταθεί από την ποικιλία IR-36 η οποία έχει επικρατήσει στο 60% της καλλιεργούμενης με ρύζι γης της περιοχής. Από την Ταϊβάν μέχρι το Μπενίν, εκεί που μέχρι πριν λίγα χρόνια μεγαλώνανε 30.000 είδη ρυζιού, σήμερα κυριαρχεί "περήφανα" η ποικιλία IR-8. Αναμένεται ότι διεθνώς τα 3/4 του καλλιεργούμενου με ρύζι εδάφους θα καληφθεί από 12 υβριδικές ποικιλίες.

Στάρι:

Σήμερα το 30% του σταριού σε όλο τον κόσμο προέρχεται από έναν γονέα. Μόνο στην Ελλάδα, μέχρι πρόσφατα καλλιεργούνταν 111 ντόπιες ποικιλίες μαλακού σταριού και 139 ποικιλίες σκληρού. Στη Μέση Ανατολή οι ποικιλίες Mexipak και Somalika έχουν εξαφανίσει πλήθος ντόπιων ποικιλιών και έχουν οδηγήσει σε μείωση κατά 30% των συγκομιδών.

Κριθάρι:

Οι ποικιλίες Becker και OP25 έχουν αντικαταστήσει το μισό των καλλιεργειών κριθαριού στη Μέση Ανατολή, όταν μόνο στην Ελλάδα μέχρι πρόσφατα καλλιεργούνταν 99 ντόπιες ποικιλίες κριθαριού και 39 ποικιλίες βρώμης.

Καλαμπόκι:

Στη παγκόσμια σκηνή σήμερα, το 70% του καλαμποκιού προέρχεται από 6 γονείς. Στην Ελλάδα καλλιεργούνταν 294 ντόπιες ποικιλίες.

Φυτοφάρμακα και Χημικά Όπλα

Συνήθως τα φυτοφάρμακα προέκυπταν σαν παραπροϊόντα της στρατιωτικής έρευνας που είχε ως σκοπό την τελειοποίηση των χημικών όπλων. Κατά τη διάρκεια του Β' παγκοσμίου πολέμου, δοκιμάστηκαν, για πολεμικούς σκοπούς, πάνω από 1000 φυτοφάρμακα.

Η πιο γνωστή περίπτωση αφορά το Agent Orange, το οποίο χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον στον πόλεμο του Βιετνάμ σαν αποφυλλωτικό, για να μη μπορούν να χρησιμεύσουν τα δάση ως κρησφύγετα για τους βιετκόνγκ. Ραντίστηκαν 57.000 τόνοι και οι συνέπειες του εξαιρετικά επικίνδυνου αυτού χημικού ανιχνεύονται ακόμη και σήμερα στους αμερικανούς βετεράνους του πολέμου, στον ντόπιο πληθυσμό, και στα οικοσυστήματα της Ινδοκίνας.

Επιδράσεις των φυτοφαρμάκων στην ανθρώπινη υγεία

1. Βλάβες στο κεντρικό νευρικό σύστημα
2. Δερματίτιδες, εγκαύματα
3. Στομαχικές διαταραχές και ελαφρές δηλητηριάσεις
4. Αδυναμία, ζαλάδες, παράλυση των κάτω άκρων
5. Βλάβες στο αναπνευστικό σύστημα, ερεθισμός βρόγχων και πνευμόνων
6. Μεταβολές στη λειτουργία του συκωτιού και των νεφρών
7. Συσσώρευση τοξινών στο αίμα
8. Μεταλλαξιογόνος και καρκινογόνος δράση
9. Καρκίνοι (εγκεφάλου, προστάτη, στομάχου, οισοφάγου, πνευμόνων, στόματος, δέρματος, αναπνευστικού συστήματος και λέμφων),λευχαιμία, νευροβλαστώματα
10. Αναστολή βιολογικών λειτουργιών του ανθρωπίνου σώματος (μείωση γονιμότητας κ.α.)
11. Συνεργική δράση με το κάπνισμα και τα οινοπνευματώδη

Παγκόσμια Πείνα

Σύμφωνα με στοιχεία των Ενωμένων Εθνών, η ανθρωπότητα, παράγει σήμερα 1,5 φορές την ποσότητα τροφίμων που είναι απαραίτητη για μια θρεπτική δίαιτα του παγκόσμιου πληθυσμού. Παρόλα αυτά, τουλάχιστον 1 στους 7 ανθρώπους στον κόσμο, υποφέρει από την πείνα.

Στη κορύφωση του λιμού στην Αιθιοπία το 1984, οι κύριες αγροτικές εκτάσεις χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή λιναρόσπορου, βαμβακιού και καλλιεργειών για σπορέλαια, που εξάγονταν σε ευρωπαϊκές χώρες.

Το 20% των ανθρώπων στις αναπτυγμένες χώρες κατέχει το 86% του παγκόσμιου πλούτου, ενώ το 51% των Αφρικανών επιβιώνει με λιγότερο από 1$ την ημέρα.

Ταυτόχρονα, περίπου 35.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε μέρα από την πείνα ή άλλους λόγους σχετιζόμενους με αυτή. Τα 3/4 αυτών, είναι παιδιά κάτω από την ηλικία των 5 ετών.

Εκτιμάται ότι περισσότεροι από 800.000.000 άνθρωποι στον κόσμο υποφέρουν από πείνα και υποσιτισμό.

Την ίδια ώρα δαπανώνται ετησίως 37 δις $ για σκυλοτροφές και αρώματα. Στην Ελλάδα, το 50 με 60% της ετήσιας παραγωγής φρούτων, καταλήγει σε χωματερές, σύμφωνα με τις επιταγές της ευρωπαϊκής Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (Κ.Α.Π.) των επιδοτήσεων και των ποσοστώσεων.

Επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία των Γ.Τ.Ο.

Ανάπτυξη ανθεκτικών μικροβίων στα αντιβιοτικά:

Σε πολλούς γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς εισάγονται γονίδια ανθεκτικά στα αντιβιοτικά. Η ιδιότητα αυτή μπορεί να μεταφερθεί από τα βακτηρίδια του εντέρου σε παθογόνα βακτήρια, με αποτέλεσμα οι θεραπείες με αντιβιοτικά να καταστούν ανώφελες

Αύξηση αλλεργιών:

Είναι πολύ πιθανή και εξαιρετικά δύσκολα ανιχνεύσιμη η κατανάλωση κάποιας αλλεργιογόνου ουσίας, η οποία έχει γενετικά εισαχθεί σε κάποια άλλη μη αλλεργιογόνα τροφή. Για παράδειγμα σόγια στην οποία είχε εισαχθεί γονίδιο βραζιλιάνικου καρυδιού, προκάλεσε πλήθος αλλεργικών σοκ σε ανθρώπους αλλεργικούς στα καρύδια, οι οποίοι φυσικά δεν ήξεραν τι κατανάλωναν.

Πρόκληση τοξικών δηλητηριάσεων:

Η συμπεριφορά ενός γονιδίου που εισάγεται σε έναν οργανισμό μπορεί να είναι απρόβλεπτη. Έτσι μπορούν να παραχθούν τοξίνες, όπως έγινε το 1989 στις ΗΠΑ με μεταλλαγμένο διατροφικό συμπλήρωμα αμινοξέος τρυπτοφάνης που προκάλεσε το θάνατο σε 37 ανθρώπους και διαφόρων ειδών αναπηρίες σε 1500 ακόμη.

Σποροαγροχημικές Εταιρίες

Οι 5 μεγαλύτερες εταιρίες του χώρου (AstraZeneca, DuPont, Monsanto, Novartis, Aventis), ήλεγχαν το 2000 το 100% της παραγωγής γενετικά τροποποιημένων σπόρων, το 60 % της παραγωγής φυτοφαρμάκων και το 23% της παγκόσμιας αγοράς σπόρων, με τζίρο που έφτανε τα 2 τρισεκατομμύρια $.

Βιοπειρατεία, παραδείγματα από το Μεξικό

Αυτή τη στιγμή στο Μεξικό βρίσκονται σε εξέλιξη τέσσερα ερευνητικά προγράμματα:

1. Με τη συνεργασία της υπερεθνικής Diversa και του Ινστιτούτου Βιοτεχνολογίας του UNAM (Πανεπιστήμιο της Πόλης του Μεξικού) για να συλλεχθούν είδη βακτηρίων με αντοχές σε ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες (θερμοκρασία, πίεση, φωτιά κ.α.).

2. Από την εταιρεία Santoz και την Ένωση Κοινοτήτων Ζαποτέκα και Τσιναντέκα της πολιτείας Οαχάκα, για συλλογή δειγμάτων μυκήτων και μικροοργανισμών. Τα μέλη των κοινοτήτων και η σημερινή τους ηγεσία, δηλώνουν άγνοια για τους όρους των υπογραφόμενων συμβολαίων.

3. Με τη συμμετοχή των υπερεθνικών American Cyanamid και American Home Products, του Πανεπιστημίου της Αριζόνα και του Ινστιτούτου Βιολογίας και Χημείας του UNAM, για συλλογή κάκτων, ξηροφύτων και άλλων ερημικών φυτών.

4. Υποστηριζόμενο από την υπερεθνική Molecular Nature Limited (με έδρα στην Αγγλία), το Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια και το Μεξικάνικο Κολέγιο της Frontera Sur., με χρηματοδότηση 2,5 εκατομμυρίων δολαρίων από την κυβέρνηση των Η.Π.Α.. Σκοπός, η συλλογή πάνω από 2.000 φαρμακευτικών φυτών και η απόσπαση πληροφοριών σχετικών με τη χρήση του στην παραδοσιακή ιατρική των ιθαγενικών πληθυσμών της Τσιάπας. Μετά από δίχρονους αγώνες των θιγόμενων κοινοτήτων, το πρόγραμμα αυτό, επισήμως, ανακλήθηκε.

Τί μπορείς να...

Απαιτήσεις:

Σήμανση των Γενετικά Τροποποιημένων Προϊόντων
Πληρέστερο Έλεγχο και Ανεξάρτητη από Εταιρίες Έρευνα

Επιλέξεις:

Προϊόντα Παραδοσιακών Ποικιλιών
Τοπικά και Εντός Εποχής Προϊόντα
Ανομοιόμορφα, στο Σχήμα και στο Χρώμα, Φρούτα και Λαχανικά (η Φύση Προτιμά την Πολυμορφία)
Μη Συσκευασμένες και Τυποποιημένες Τροφές

Προκαλέσεις:

Την Εμπορική Αποτυχία των Γενετικά Τροποποιημένων Προϊόντων (με Μποϋκοτάζ)
Καταστροφή Γενετικά Τροποποιημένων Καλλιεργειών (Πειραματικών ή μη)

Πάνω απ' όλα, Καλλιέργησε την Τροφή σου ή Μέρος αυτής!

Τα Μεταλλαγμένα στο Πιάτο μας

Πάνω από το 60% των προϊόντων της βιομηχανίας τροφίμων περιέχουν παράγωγα Σόγιας και Καλαμποκιού. Τα δύο αυτά είδη αποτελούν την πρωτοπορία στην εφαρμογή γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών. Συνεπώς δεν είναι δυνατό να γνωρίζουμε κατά πόσο το κυριότερο κομμάτι της διατροφής μας είναι μεταλλαγμένο.

Που κρύβονται τα Παράγωγα Σόγιας:

Αλλαντικά (Πρωτεΐνες Σόγιας)
Επιδόρπια, Ζαχαρωτά, Γλυκά (Λεκιθίνη(Ε322), Σογιέλαιο, Πρωτεΐνες και Αλεύρι Σόγιας)
Κονσέρβες Ψαριού (Σογιέλαιο)
Μπισκότα, Προϊόντα Σοκολάτας (Σογιέλαιο, Αλεύρι Σόγιας, Λεκιθίνη(Ε322))
Παιδικές Τροφές (Πρωτεϊνες Σόγιας, Σογιέλαιο, Μαλτοδεξτρίνη, Φυτικά Έλαια)
Τσίχλες (Λεκιθίνη(Ε322), Φυτικά Έλαια)
Στιγμιαίος Καφές (Λεκιθίνη(Ε322))
Ψωμί (Πρωτεΐνες και Αλεύρι Σόγιας, Σογιέλαιο, Λεκιθίνη(Ε322), Μονο-διγλυκερίδια(Ε471))

Που κρύβονται τα Παράγωγα Καλαμποκιού:

Δημητριακά (Καλαμποκάλευρα, Σιμιγδάλι, Άμυλο και Νιφάδες Καλαμποκιού)
Καραμέλες (Αμυλοσιρόπιο)
Μαγιονέζες (Καλαμποκέλαιο)
Παιδικές Τροφές (Καλαμποκέλαιο, Σιμιγδάλι Καλαμποκιού)
Ποτά (Φρουκτόζη και Γλυκόζη από Άμυλο Καλαμποκιού, Αμυλοσιρόπιο)
Φυτικά Έλαια (Καλαμποκέλαιο)
Καρυκεύματα (Τροποποιημένο Άμυλο Καλαμποκιού)