ΚΕΙΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ - ΠΡΟΛΟΓΟΙ - ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Πρόλογος για τη Β' έκδοση, Απρίλης 1978
(στο Ρόζα Λούξεμπουργκ, Ρώσικη Επανάσταση, εκδ. ύψιλον)
 

Η κριτική της Λούξεμπουργκ στη Ρωσική Επανάσταση είναι ένα κείμενο εντελώς άγνωστο στις πλατειές λαϊκές μάζες. Η πρώτη του έκδοση το 1958 κυκλοφόρησε μόνον σε ένα μικρό κύκλο αγωνιστών. Βρισκόμασταν ακόμα τότες στην εποχή που το πιο σπάνιο είδος στον πλανήτη μας ήταν η κριτική σκέψη. Οι μάζες δεν ξέρανε παρά να βαδίζουν κατά τετράδες και με παραγγέλματα.

Σήμερα η κατάσταση αναμφισβήτητα έχει αλλάξει. Ο Μάης του 68 κλείνει μία από τις πιο σκοτεινές εποχές της Ιστορίας και ανοίγει μία νέα γεμάτη ελπίδες. Οι εκρηκτικές ύλες που θα ανατινάξουν στον αέρα την εκμεταλλευτική κοινωνία έχουν αρχίσει ήδη να συσσωρεύονται στα θεμέλια της. Αυτές δεν είναι οι μπόμπες, η ατομική τρομοκρατία, οι απαγωγές, αλλά η κριτική σκέψη, η αμφισβήτηση, η αυτονομία, η αποδέσμευση από την κηδεμονία της κομματικής και συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας, η πνευματική χειραφέτηση από τις επίσημες και ανεπίσημες ιδεολογίες, από τις αυθεντίες και την πατριωτική μυθολογία. Μέσα σ' αυτές τις εκρηκτικές ύλες είναι κι αυτή η κριτική της Λούξεμπουργκ. Χαιρετίζει γεμάτη ενθουσιασμό και χαρά, μέσα από τις φυλακές του Μπρεσλάου την Οκτωβριανή Επανάσταση, αυτή την Επανάσταση που έγινε με το σύνθημα «όλη η εξουσία στους εργάτες και τους χωρικούς, όλη η εξουσία στα σοβιέτ». Αλλά ασκεί την πιο αυστηρή κριτική στους μπολσεβίκους γιατί παραβιάζουν αυτή την αρχή, γιατί παραμερίζουν τις μάζες, γιατί σφετερίζονται εξουσίες που ανήκουν μόνον στις μάζες.

Αυτά τα γράφει την άνοιξη τον 1918, δηλαδή μόλις 6 μήνες από την επανάσταση τον Οκτώβρη.

Μερικά γεγονότα από την ηρωική ζωή της μεγάλης επαναστάτριας:

- Η Ρόζα Λούξεμπουργκ πέρασε στη Γερμανία το 1895 αφού με έναν λευκό γάμο απέκτησε τη γερμανική ιθαγένεια, αλλά από την Πολωνία είχε φύγει το 1889, όταν ήταν πλέον βέβαιο ότι η τσαρική οχράνα προετοίμαζε τη σύλληψη της και την εξορία της στη Σιβηρία. Για να περάσει τα σύνορα χρησιμοποίησε ένα έξυπνο κόλπο: Ένας εργάτης μέλος της οργάνωσης της πήγε σε ένα καθολικό παπά και του εμπιστεύτηκε ότι μία νεαρά εβραία φλέγεται από την επιθυμία να γίνει χριστιανή. Επειδή όμως εδώ θα αντιμετωπίσει τη βίαιη αντίδραση της οικογενείας της και τον περιβάλλοντος της, θέλει να πάει στο εξωτερικό και εκεί να βαπτιστεί. Θα μπορούσε ο ιερωμένος να τη βοηθήσει να περάσει λαθραία τα σύνορα; Και ο καθολικός παπάς πράγματι τη βοήθησε και πέρασε τα σύνορα. Εγκαταστάθηκε στη Ζυρίχη και εκεί ενώ φοιτούσε στο Πανεπιστήμιο παρακολουθούσε και ενεργά συμμετείχε στο εργατικό κίνημα.

- Στη Γερμανία γρήγορα, παρά το νεαρό της ηλικίας της, επιβλήθηκε και αναγνωρίστηκε ο πιο αυθεντικός θεωρητικός
και πολιτικός εκπρόσωπος της επαναστατικής πτέρυγας της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας και της Διεθνούς. Κτυπούσε
με την ίδια δριμύτητα και το ρεφορμισμό και τις καπουραλιστικές αντιλήψεις του Λένιν για το κόμμα και τον ρόλο του
στην επανάσταση.

- Είναι γνωστή η σφαγή των εργατών της Πετρούπολης στις 22 του Γενάρη 1905. Οι 200.000 εργάτες που ξεκίνησαν
με θρησκευτικά λάβαρα και εικόνες για να πουν τα παράπονα τους στον Τσάρο, γίνονται δεκτοί με καταιγιστικά πυρά
από τα συντάγματα που φρουρούσαν τα Ανάκτορα. Δύο χιλιάδες νεκροί και τέσσερις χιλιάδες τραυματίες είναι ο απολογισμός της σφαγής. Αλλά αντί αυτή η σφαγή να τρομοκρατήσει τις μάζες όπως περίμεναν οι δήμιοι τους, γίνεται
αφορμή για την πρώτη επαναστατική έκρηξη στο κοινωνικό έδαφος της Ρωσίας. Εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες κατακλύζουν τους δρόμους σ' όλα τα βιομηχανικά κέντρα. Οι φλόγες της Επανάστασης αγκαλιάζουν όλη τη χώρα συμπεριλαμβανομένης και της Πολωνίας που ήταν επαρχία της Ρωσίας.

- Στο Βερολίνο ένας αντιδραστικός πάστορας, ο Νάουμαν έγραφε σε μια εφημερίδα: Αυτή η γενναία Ρόζα Λούξεμπουργκ, αυτός ο ήρωας με τα φουστάνια, αυτή που θέλει να βάλλει φωτιά στη Γερμανία, γιατί δεν πάει τώρα στην πατρίδα της: Φαίνεται πως είναι επαναστάτρια μόνον στα λόγια, αλλά πολύ φρόνιμα αποφεύγει τους κινδύνους....

Όταν έγραφε αυτά ο πάστορας Νάουμαν, η Ρόζα βρίσκονταν ήδη στο δρόμο για την επαναστατημένη Πολωνία. Πέρασε τα σύνορα με ένα ψεύτικο διαβατήριο. Αλλά η γενική απεργία είχε παραλύσει τα πάντα και παρ' όλες της τις προσπάθειες δεν μπόρεσε να βρει ένα οποιοδήποτε μεταφορικό μέσο για τη Βαρσοβία. Στο τέλος τρύπωσε σε ένα τραίνο πού μετέφερε στρατιώτες και πολεμικό υλικό.

Στη Βαρσοβία ανέλαβε τη διεύθυνση του κόμματος της που ήταν πραγματικά υ πιο μαχητική και πιο συνειδητή φάλαγγα των επαναστατημένων μαζών. Μετά την καταστολή της Επανάστασης, υ Ρόζα και ο Γκιόγκισες πιαστήκανε από την αστυνομία στις 4 τον Μάρτη 1906, προφυλακιστήκανε στο φοβερό φρούριο της Βαρσοβίας και παραπεμφτήκανε σε δίκη επί εσχάτη προδοσία κλπ. η Ρόζα κατόρθωσε με μια γνωμάτευση γιατρών ότι κινδυνεύει άμεσα η ζωή της από τις συνθήκες της φυλακής και με τις διαμαρτυρίες της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας να αποφυλακιστεί προσωρινά με μια μεγάλη χρηματική εγγύηση και με την εντολή να μην απομακρυνθεί από τη Βαρσοβία και να βρίσκεται διαρκώς υπό την επιτήρηση της αστυνομίας. Φυσικά μόλις της δόθηκε ευκαιρία το έσκασε. Σε λίγους μήνες κατώρθωσε να δραπετέψει και ο Γκιόγκισες.

- Όταν πήγε στη Γερμανία κυκλοφορεί το βιβλίο της «Μαζική απεργία, κόμματα και συνδικάτα». Είναι τα διδάγματα
από την πρώτη ρωσική επανάσταση.

Αυτά τα διδάγματα από τη ρωσική επανάσταση και προ παντός οι απόψεις της Λούξεμπουργκ για τη μαζική πολιτική απεργία, συναντάν την πιο λυσσώδη αντίδραση της ηγεσίας του κόμματος και των συνδικάτων.

Η πάλη στο εσωτερικό της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας και της Διεθνούς οξύνεται με τη συμμετοχή του Μιλλεράν στη γαλλική κυβέρνηση. Η Λούξεμπουργκ αγωνίζεται με πείσμα εναντίον της συμμετοχής σοσιαλιστών στις αστικές κυβερνήσεις. Από το 1910 υπάρχει ένας σαφής διαχωρισμός ανάμεσα στις τάσεις στο παγκόσμιο εργατικό κίνημα. Η δεξιά με τους Σάιτμαν, Έμπερτ, Ζωρές κλπ, η αριστερά με επί κεφαλής τη Ρόζα Λούξεμπουργκ και το κέντρο με τον Κάουτσκυ. Σ' αυτήν την τελευταία τάση ανήκε μέχρι τον Αύγουστο του 1914 και ο Λένιν.

- Με την έκρηξη του πολέμου οργανώνεται από τη Λούξεμπουργκ, τον Λήμπκνεχτ, τον Γκίογκισες, τον Μέριγγ, την
Τσέτκιν κλπ. ο Σπάρτακος, καταγγέλλει την προδοσία των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων, που πέρασαν στην υπηρεσία
των κυβερνήσεων τους, και αναπτύσσει μία ευρεία και θαρραλέα αντιπολεμική δράση. Η Λούξεμπουργκ σ' όλο σχεδόν
το διάστημα του πολέμου ήταν φυλακή. Από εκεί γράφει άρθρα και μελέτες που κυκλοφορούν παράνομα στους εργάτες
και στους στρατιώτες. Από εκεί έγραψε και την κριτική της στη Ρωσική επανάσταση.

Στη Γερμανία η επανάσταση αρχίζει με την εξέγερση των ναυτών και των εργατών στο Κίελο, στις 28 Οκτωβρίου 1918. Εκεί σχηματίζεται και το πρώτο επαναστατικό Συμβούλιο.

Στις 9 του Νοέμβρη οι δρόμοι του Βερολίνου κατακλύζονται από εργάτες. Η κρατική αντίσταση καταρρέει. Ο Κάιζερ δραπετεύει στην Ολλανδία. Οι πόρτες των φυλακών ανοίγονται από τις επαναστατημένες μάζες. Εκατοντάδες σπαρτακιστές είναι ελεύθεροι. Η Ρόζα εκφωνεί τον πρώτο της λόγο στις μάζες που γκρεμίσανε τις πόρτες της φυλακής της και τη συνοδέψανε μέχρι την κεντρική πλατεία της πόλης.

Στις 10 φτάνει στο Βερολίνο. Είναι γερασμένη και άρρωστη. Και μ' όλο που είχε επείγουσα ανάγκη από ανάπαυση, δεν θα υπάρξει πια γι αυτήν ούτε μία μόνο ώρα για να πάρει ανάσα. Είχε ακόμα δυο μήνες ζωή. Και οι δύο αυτοί μήνες ήταν γι' αυτήν μία υπεράνθρωπη κινητοποίηση όλων των φυσικών και πνευματικών της δυνάμεων.

Στις 18 του Νοέμβρη κυκλοφορεί το πρώτο φύλλο της «Ρότε Φάνε» (Κόκκινη Σημαία). Διευθυντές της ήταν η Ρόζα Λούξεμπουργκ και ο Κάρλ Λήμπκνεχτ. Στο πρώτο της άρθρο η Ρόζα αφού κάνει έναν σύντομο απολογισμό της πρώτης βδομάδας της επανάστασης, γράφει: «Η κατάργηση της δικτατορίας του κεφαλαίου και η πραγματοποίηση της Σοσιαλιστικής κοινωνίας, αυτό και τίποτε λιγότερο απ' αυτό, είναι το ιστορικό αντικείμενο της τωρινής επανάστασης».

«Τεράστιο καθήκον που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί με διατάγματα από τα πάνω, που δεν μπορεί να γίνει ζωντανή πραγματικότητα παρά με τη συνειδητή δράση των μαζών που εργάζονται στην ύπαιθρο και στις πόλεις, που δεν μπορεί να αποπερατωθεί παρά με την πιο υψηλή πνευματική ωριμότητα και τον ανεξάντλητο ηρωισμό των λαϊκών μαζών. Από τον σκοπό της επανάστασης καθαρά απορρέει ο δρόμος της, από το καθήκον απορρέει η μέθοδος. Όλη η εξουσία στα χέρια των μαζών, στα χέρια των εργατικών και στρατιωτικών συμβουλίων...»

«Δίχως τη συνειδητή θέληση και τη συνειδητή δράση της πλειοψηφίας του προλεταριάτου δεν υπάρχει σοσιαλισμός...»

Στα τέλη του Δεκέμβρη του 1918 συγκαλείται το Συνέδριο του Σπάρτακου και από κοινού με τους αριστερούς ριζοσπάστες της Βρέμης ιδρύεται το Κομμουνιστικό Κόμμα της Γερμανίας.

Η επανάσταση κέρδιζε κάθε μέρα έδαφος. Αλλά αυτό το έβλεπε και το εκτιμούσε πιο σωστά η αντεπανάσταση. Έπρεπε να συντριβεί όσο το δυνατόν πιο γρήγορα ο Σπάρτακος. Η σοσιαλδημοκρατία συνωμοτεί για τη συντριβή του με τους καϊζερικούς στρατηγούς. Αντιδραστικά στρατεύματα μεταφέρονται στην πρωτεύουσα. Εθελοντικές ομάδες σχηματίζονται από τον υπόκοσμο χρηματοδοτούμενες από τους καπιταλιστές. Οι αρχηγοί και οι οπαδοί του Σπάρτακου περιγράφονταν σαν συμμορία εμπρηστών. Η Λούξεμπουργκ ήταν η «ματοβαμένη Ρόζα». Μία ατμόσφαιρα πογκρόμ δημιουργείται. Η Ρόζα δεν μπορεί να μένει σπίτι της. Κοιμόταν σε διάφορα ξενοδοχεία με ψεύτικη ταυτότητα. Κάθε βράδυ άλλαζε ξενοδοχείο και κάθε πρωί ξυπνούσε πολύ ενωρίς για να μην αναγνωριστεί.

- Την εξέγερση του Σπάρτακου τον Γενάρη του 19 την προκάλεσε η αντεπανάσταση. Το βερολινέζικο προλεταριάτο δεν μπορούσε να μην απαντήσει. Οι μάχες στους δρόμους κράτησαν από τις 5 μέχρι τις 11 του Γενάρη. Μετά τη συντριβή της εξέγερσης η λευκή τρομοκρατία οργιάζει. Τα κεφάλια της Ρόζας και του Καρλ επικηρύχθηκαν για 100 χιλιάδες μάρκα το καθένα.

Στις 15 του Γενάρη το βράδυ η Ρόζα και ο Καρλ συλλαμβάνονται στο σπίτι που μένανε. Με άγρια κτυπήματα καϊζερικοί αξιωματικοί και επαγγελματίες φονιάδες τους πετάν λιπόθυμους σ' ένα αυτοκίνητο και εκεί τους αποτελειώνουν με σφαίρες. Το πτώμα του Λήμπκνεχτ το παραδίνουν σε ένα σταθμό πρώτων βοηθειών σαν πτώμα αγνώστου και το πτώμα της Λούξεμπουργκ το πετάν στο κανάλι του Λόντβεχρ.

Η Ρόζα ήξερε το τέλος της. Το δώρο της ζωής της ήταν γι' αυτήν η εκπλήρωση ενός πεπρωμένου που η ίδια ελεύθερα είχε διαλέξει. Σε ένα της γράμμα από τη φυλακή στη Σόνια Λήμπκνεχτ έγραφε «Ελπίζω να πεθάνω στο πόστο μου, στο οδόφραγμα ή στη φυλακή».

Μετά το θάνατο της τα έργα της μεγαλοφυίας της σκορπιστήκανε, λεηλατηθήκανε, καταστραφήκανε. Το 1933 όλα τα έργα της πυρποληθήκανε δημόσια. Το μνημείο που οι βερολινέζοι εργάτες είχαν ανυψώσει στην μνήμη της, όπως και στη μνήμη εκείνων που έπεσαν μαζί της καταστράφηκε. Αυτά από το μέρος του Χίτλερ και της συμμορίας του.

Πιο βαρύ και πιο βρώμικο ήταν το κτύπημα από το μέρος του Στάλιν. Η μεγάλη επαναστάτρια έχει δυσφημισθεί, το θεωρητικό και πολιτικό της έργο έχει πλαστογραφηθεί, οι συναγωνιστές της όσοι γλύτωσαν από τον Χίτλερ εκτελεστήκαν από τη Γκεπεού ή πέθαναν στις φυλακές και τα στρατόπεδα. Ο Στάλιν ήξερε ότι στο πρόσωπο της Ρόζας και των ιδεών της κτυπούσε την επανάσταση.

(Τα βιογραφικά στοιχεία είναι παρμένα από το έργο του Πάουλ Φρέλιχ «Ρόζα Λούξεμπουργκ». Είναι δύο τόμοι, έχει μεταφραστεί από εμένα και έχει εκδοθεί από τους «Νέους Στόχους»)

Επίσης θα ήθελα να τονίσω, για τις σημειώσεις της Α' έκδοσης του '58, ότι παρά το γεγονός ότι η θεωρητική ερμηνεία των γεγονότων και η ίδια η θεωρία χρειάζεται τροποποίηση και συμπλήρωση, το βασικό περιεχόμενο της κριτικής των απόψεων είναι το ίδιο και σήμερα.