ΚΕΙΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ - ΠΡΟΛΟΓΟΙ - ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Πρόλογος του μεταφραστή, 1958
(στο Ρόζα Λούξεμπουργκ, Ρώσικη Επανάσταση, εκδ. ύψιλον)
 

Η Ρόζα Λούξεμπουργκ είναι μια απ' τις ηρωικότερες μορφές της ιστορίας και από τους μεγαλύτερους θεωρητικούς του εργατικού κινήματος. Ο Φρανς Μέριγκ, ο καλύτερος βιογράφος του Μαρξ, τη θεωρούσε το φωτεινότερο μυαλό του σοσιαλισμού ύστερα από τον Μαρξ.

Γεννήθηκε στην Πολωνία το 1871 και από πολύ νεαρή ηλικία αφιέρωσε τον εαυτό της στο απελευθερωτικό κίνημα της εργατικής τάξης. Στη Γερμανία κατέφυγε το 1895 για να αποφύγει την καταδίωξη των τσαρικών άρχων, κι εκεί μ' ένα λευκό γάμο απέκτησε τη γερμανική ιθαγένεια.

Από πολύ ενωρίς επεβλήθηκε με τη μεγαλοφυία της και την απέραντη και πολύπλευρη μόρφωση της κι έγινε ο αναμφισβήτητος αρχηγός της αριστεράς πτέρυγος της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας και της Β' Διεθνούς.

Η Λούξεμπουργκ ήταν άκαμπτη και αδιάλλακτη στα ζητήματα αρχών και όλη της την πολιτική δράση την διέκρινε απόλυτη συνέπεια με τις ιδέες της. Τα καλύτερα θεωρητικά έργα της είναι: «Μεταρρύθμιση ή Επανάσταση», όπου με τη θεωρητική βαθύτητα που την χαρακτήριζε ανασκευάζει τις ρεβιζιονιστικές θεωρίες του Εδουάρδου Μπερστάιν, «Η μαζική πολιτική απεργία, το κόμμα και τα συνδικάτα» όπου μελετάει και αναλύει την πείρα απ' τη ρωσική επανάσταση του 1905 και τη σχέση ανάμεσα στο αυθόρμητο κίνημα των μαζών, στο κόμμα και στα συνδικάτα, «Η συσσώρευση του κεφαλαίου» όπου αναλύει και συμπληρώνει τους πίνακες που μας δίνει ο Μαρξ για την κυκλοφορία του κεφαλαίου στο δεύτερο τόμο του «Κεφαλαίου» και που θεωρείται το καλύτερο μετά το «Κεφάλαιο» έργο μαρξιστικής ανάλυσης της καπιταλιστικής οικονομίας, «Εισαγωγή στην πολιτική οικονομία» κ.λ.π.

Πλήθος άρθρα και μελέτες της πάνω σε θεωρητικά, πολιτικά και οργανωτικά προβλήματα είναι δημοσιευμένα στον γερμανικό, ρωσικό και πολωνικό σοσιαλιστικό τύπο όπως και στα πολιτικά και θεωρητικά όργανα των σοσιαλιστικών κομμάτων όλων των χωρών. Αξιοσημείωτη είναι η κριτική της εναντίον των υπερσυγκεντρωτικών οργανωτικών αντιλήψεων του Λένιν. Σ' ένα άρθρο της που δημοσιεύτηκε στη ρωσική «Ίσκρα» και στη γερμανική «Νέα Εποχή» το 1904 γράφει ανάμεσα στ' αλλά: «Τίποτε δεν θα μπορούσε πιο σίγουρα να υποδουλώσει ένα εργατικό κίνημα τόσο νεαρό ακόμα, σε μια πνευματική αφρόκρεμα διψασμένη για εξουσία, όσο αυτός ο γραφειοκρατικός θώρακας, που του στερεώνουν για να δημιουργήσουν ένα αυτόματο, που το μανουβράρει μια «Επιτροπή»... Ο επιδέξιος ακροβάτης δεν ξεχωρίζει ακόμα πως το μόνο «υποκείμενο» που το βαρύνει σήμερα ο ρόλος του ηγέτη είναι το συλλογικό «εγώ» της εργατικής τάξης, που απαιτεί αποφασιστικά το δικαίωμα να κάνει η ίδια λάθη και να μάθει η ίδια τη διαλεκτική της ιστορίας... Τέλος, το λέμε χωρίς περιστροφές, οι πλάνες που έγιναν από ένα εργατικό κίνημα αληθινά επαναστατικό, είναι ιστορικά πολύ πιο γόνιμες και πιο πολύτιμες από το αλάθητο της καλύτερης Κεντρικής Επιτροπής» (Από τα «Οργανωτικά ζητήματα της ρωσικής σοσιαλδημοκρατίας» 1904).

Με τον Κάουτσκυ ήρθε σε πολιτική αντίθεση απ' το 1906 κι αυτή ήταν η πρώτη που από τότε διέκρινε τα σφάλματα που τον οδηγούσαν στην αποστασία. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι ο Λένιν σ' ένα γράμμα του στον Σλιάπνικωφ από τις 27 Οκτωβρίου 1914 ομολογεί ότι μόνον τότε (τα τέλη δηλ. του 1914) κατάλαβε πόσο δίκιο είχε η Λούξεμπουργκ στην πολεμική της εναντίον του Κάουτσκυ.

Στον πόλεμο του 1914 κράτησε μια κρυστάλλινη διεθνικιστική στάση. Αμέσως με την έκρηξή του από κοινού με τον Λήμπκνεχτ, τον Γκιόγκισες, τον Μέριγκ κλπ. οργανώνει την ομάδα "Σπάρτακος" και αναπτύσσει μία θαρραλέα πάλη εναντίον του πολέμου. Αυτή η δράση της της στοίχισε την καταδίκη της σε πολυετή φυλάκιση. Σ' ένα από τα άρθρα της στα παράνομα φύλλα που κυκλοφορούσαν έγραφε : «Η παραφροσύνη θα σταματήσει, η αιμόφυρτη περιπέτεια θα τερματισθεί μόνον αν αφυπνισθεί η πολιτική συνείδηση των εργατών στη Γερμανία, στη Γαλλία, στη Ρωσία, στην Αγγλία, αν αυτοί δώσουν αδελφικά τα χέρια και στον βάρβαρο χορό των καπιταλιστικών υαινών, αντιτάξουν την πανίσχυρη κραυγή του συνασπισμού των εργαζομένων: Προλετάριοι όλου του κόσμου ενωθήτε». Και σ' άλλο άρθρο της: «Να το δίλημμα που τίθεται: Ή οι αστικές κυβερνήσεις θα υπαγορεύσουν την ειρήνη, δηλαδή η μπουρζουαζία θα παραμείνει η κυρίαρχη τάξη και θα 'χουμε πάλι τον ανταγωνισμό των εξοπλισμών, καινούργιους πολέμους και βαρβαρότητα ή οι επαναστατικές εξεγέρσεις θα οδηγήσουν την εργατική τάξη στην κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας και τότε θα 'χουμε την αληθινή ειρήνη ανάμεσα στους λαούς. Μ' άλλα λόγια ή ο ιμπεριαλισμός, δηλαδή η παρακμή της κοινωνίας ή η πάλη για τον σοσιαλισμό, δηλαδή το μοναδικό μέσο σωτηρίας. Άλλη διέξοδος δεν υπάρχει».

* * *

Η ημιτελής αυτή μελέτη που για πρώτη φορά δημοσιεύεται ολόκληρη στα ελληνικά έχει μια ενδιαφέρουσα ιστορία. Από την άνοιξη του 1918 η Λούξεμπουργκ, που τότε βρισκόταν στις φυλακές του Μπρεσλάου, είχε κάνει γνωστή στους συντρόφους της την πρόθεση της να δημοσιεύσει στην Επιθεώρηση, που παράνομα εξέδιδαν, μια σειρά κριτικά άρθρα για τη Ρωσική Επανάσταση και την τακτική των Μπολσεβίκων. Οι έξω όμως από τις φυλακές γερμανοί σπαρτακιστές, με την αντίληψη ότι τα άρθρα αυτά θα μπορούσαν να επισκιάσουν την αχτινοβολία της Ρωσικής Επανάστασης, θεώρησαν ανεπίκαιρη τη δημοσίευση τους και μέσω του Πάουλ Λέβη την παρεκάλεσαν να μην επιμείνει και να την αναβάλει για αργότερα. Η Λούξεμπουργκ, μ' όλο που ήταν πεπεισμένη για την ορθότητα, την αναγκαιότητα και την επικαιρότητα της κριτικής της, δεν επέμεινε και αποφάσισε στο διάστημα που θα προσπαθούσε να πείσει τους συντρόφους της, να επεξεργαστεί ευρύτερα και λεπτομερέστερα το θέμα. Οι συζητήσεις μέσα στις συνθήκες του πολέμου και της παρανομίας κράτησαν αρκετό διάστημα, μέχρι που η εξέγερση των εργατών, των στρατιωτών και των ναυτών της Γερμανίας, άνοιξε τις πόρτες της φυλακής της. Βγαίνοντας απ' τη φυλακή η Λούξεμπουργκ ρίχτηκε μέσα στη θύελλα της Επανάστασης, επικεφαλής του εκλεκτότερου τμήματος του γερμανικού προλεταριάτου. Είναι γνωστή η τραγική μοίρα της μεγάλης επαναστάτριας. Δυόμισι μόλις μήνες μετά την αποφυλάκιση της, στις 15 του Γενάρη 1919, αμέσως μετά την «επιβολή της τάξεως» στο επαναστατημένο Βερολίνο, συνελήφθη από τους «πολιτοφύλακες», που απ' τους καϊζερικούς και τον υπόκοσμο είχε στρατολογήσει η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση και ενώ την οδηγούσαν δήθεν για ανάκριση, την έκαναν λιώμα από τις κοντακιές, και κόσκινο απ' τις σφαίρες. Κι ύστερα αφού εκόρεσαν την λύσσα τους εναντίον της Κομμούνας του Βερολίνου πάνω στο ασθενικό κορμί του αρχηγού της, πέταξαν το πτώμα της στους υπονόμους. Εκείνες οι μέρες ήταν για το Βερολίνο, ότι και οι τελευταίες εβδομάδες του Μάη 1871 για το Παρίσι.

Όμως όταν ύστερα από τεσσεράμισυ μήνες, στις 31 του Μάη, τα λιμνασμένα νερά των υπονόμων φανέρωναν το παραμορφωμένο της πτώμα, χιλιάδες ήταν εκείνοι που έτρεξαν με στοργή και μ' ευλάβεια να το περισυλλέξουν. Την άλλη μέρα πάνω από 100 χιλιάδες εργάτες στο Βερολίνο παρακολούθησαν με σφιγμένη την καρδιά την κηδεία της, ενώ την ίδια στιγμή εκατομμύρια προλετάριοι σ' όλο τον κόσμο αποκαλύπτονταν με σεβασμό μπροστά στο νεκρό της εξαιρετικής αυτής προσωπικότητας. Ήταν πολλοί τότε αυτοί που ξέρανε ότι στο πρόσωπο της Ρόζας Λούξεμπουργκ το παγκόσμιο προλεταριάτο έχανε τον πιο φωτεινό του εγκέφαλο και τον πραγματικό αρχηγό του.

Την κριτική της για τη Ρωσική Επανάσταση δεν πρόλαβε η Λούξεμπουργκ να την ξαναδούλεψει. Τα χειρόγραφα βρέθηκαν μετά το θάνατο της, όπως τα είχε γράψει στις φυλακές του Μπρεσλάου. Αυτά τα χειρόγραφα μερικοί «κομμουνιστές», απ' αυτούς που ανέλαβαν σήμερα να συνεχίσουν με μεγαλύτερη μανία το έργο των δημίων της Λούξεμπουργκ, επεχείρησαν να τα καταστρέψουν. Μόλις, κατόρθωσε να τα γλυτώσει απ' τα χέρια τους ο Πάουλ Λέβη και να τα δημοσιεύσει για πρώτη φορά τα τέλη του 1921. Εάν έπρεπε να καταστραφούν ή αν αντίθετα θα 'πρεπε να αποστηθίσουν το περιεχόμενο τους και να το κρατούν διαρκώς ζωντανό στη μνήμη τους οι βασανισμένοι όλου του κόσμου, αυτό θα το κρίνουν, όσοι θα διαβάσουν αυτή τη μελέτη.